IBS – Irrıtabl Bağırsak Sendromu Nedir?
İrritabl bağırsak sendromu düzensiz bağırsak hareketleri ile karakterize bir hastalıktır. Herhangi bir yapısal bozukluk ya da iltihap kaynaklı değildir.
Semptomlar:
Bazı insanlarda ishal görülürken bazı insanlarda kabızlık görülür. Kramplar ve karın ağrıları çok rahatsız edici derecelerde olabilmektedir. Tıbbi tedavileri vardır fakat beslenme tarzı değişiklikleriyle de semptomları azaltılabilmektedir. Birçok çalışmada IBS hastalarında sağlıklı bireylere göre daha düzensiz yemek alışkanlıkları olduğu ve düzensiz beslenmenin kolon hareketliliğini etkileyebileceği ve bu nedenle IBS semptomlarının da artabileceği öne sürülmüştür.
Diyet Kılavuzlarına Ve Bilimsel Literatüre Göre IBS’de Yeme Alışkanlıkları İle İlgili Öneriler:
- Düzenli bir yemek düzeni (uygun şekilde atıştırmalıklarla kahvaltı, öğle ve akşam yemeği),
- Gece geç saatlerde yemek yemek veya yemek arasında uzun boşluklardan kaçınmak,
- Büyük porsiyon içeren öğünlerden kaçınmak,
- Oturarak yemek yemek ve yiyecekleri iyice çiğnemek önerilmektedir.
1- Yüksek Lifli Diyet:
Lifler dışkıya hacim katar. Bu da harekete yardımcı olur. Yetişkin bir insan gün içinde ortalama 20-35 gram lif tüketmelidir. Meyve, sebze ve kepekli gıdalar gibi yüksek lif içerikli besinler, kabızlığı önlemeye yardımcı olur. Eğer lifli besinler tüketildiğinde şişkinlik yaşanıyorsa, meyve ve sebzelerdeki çözünür lifler tercih edilmelidir.
İki çeşit lif vardır:
- Fasulye, meyve ve yulaf ürünlerinde bulunan çözünür lif
- Tam tahıllı ürünlerde ve sebzelerde bulunan çözünmeyen lif
Araştırmalar, çözünür fiberin IBS semptomlarını hafifletmede daha yararlı olduğunu göstermektedir.
2- Düşük Lifli Diyet
Lifli besinlerin çoğu, İBS’li hastalara yardımcı olur; fakat sıklıkla gaz ve ishal gibi problemler, semptomları kötüleştirebilir. Lifler, diyetten tamamen çıkarılmadan önce çözünebilir lifler tüketilmelidir. Örneğin yulaf, elma, havuç, berry ve küçük sulu taneli ufak meyveler; böğürtlen, çilek, kiraz, dut vesaire gibi. Çözünmeyen liflerin en bilinen kaynakları tam tahıllar, fındık, domates, kuru üzüm, brokoli, lahanadır. Ayrıca etkileri azaltmak için lif tüketmeden önce anti-ishal ilaçları kullanılabilir.
3- Glutensiz Diyet
Gluten; ekmek ve makarna gibi tahıl ürünlerinde bulunan bir proteindir. Bu protein,
gluten intoleransı olan hastaların bağırsaklarına zarar verebilmektedir. Gluten intoleransı olan insanlarda İBS gelişebilmektedir. Böyle durumlarda glütensiz diyet semptomları azaltabilmektedir. Sindirim problemlerinin düzelip düzelmediğini görmek için diyetten; arpa, çavdar, buğday çıkarılmalıdır. Ekmek ve makarnanın glütensiz versiyonlarını tercih edilebilir.
4- Eliminasyon Diyeti
Eliminasyon diyetinin amacı; semptomların iyileşip iyileşmediğini görmek için belirli yiyeceklerden uzun süre kaçınmaktır. Kaçınılması gereken besinler; kahve, fındık, çözünmez lif, çikolatadır. Bunların dışında şüphelenilen yiyecekler varsa bu yiyecekler 12 hafta boyunca diyetten çıkarılmalıdır. Semptomlardaki farklılıklar not edilip ona göre bir sonraki aşamaya geçilmelidir.
5- Az Yağlı Diyet
Yüksek yağlı besinlerin sürekli olarak tüketimi, obezite gibi hastalıklara sebep olmaktadır. Bununla ilişkili olarak; İBS’li hastalarda semptomları kötüleştirir. Yüksek yağlı gıdalar, lif bakımından düşüktür. Bu durum, İBS’li hastalarda kabızlığa neden olabilmektedir. Az yağlı diyetler, rahatsızlık verici bağırsak semptomlarını iyileştirmek için iyi bir seçenektir. Kızartmalar ve hayvansal yağları, beslenme planından çıkarılıp sebze, meyve, tahıl ve az yağlı süt ürünlerine daha çok yer verilmelidir.
6- Düşük FODMAP Diyeti
Fodmap, bağırsaklarda sindirimi zor olan karbonhidratlardır. Bu gıdalar bağırsağa daha fazla su çeker ve İBS’li bireyler bu gıdaları tükettikten sonra daha fazla gaz, şişkinlik ve ishal yaşarlar. Açılımı ise fermente edilebilir oligosakkarit disakkarit monosakkarit ve poliollerdir. 6-8 hafta boyunca fodmap gıda alımını sınırlandırarak İBS semptomlarını azaltabilmektedir.
Kaçınmanız gereken yiyecekler:
- Laktoz (peynir, yoğurt, dondurma, süt),
- Meyvelerden; şeftali, karpuz, armut, mango, elma, kayısı, kiraz, böğürtlen, erik ve nektari gibileridir. Bu meyveleri ve herhangi birini içeren meyve sularını tüketilmemelidir.
- Baklagiller
- Yüksek fruktozlu mısır şurubu tatlandırıcılar,
- Tahıllar, makarnalar, buğday bazlı ekmekler,
- Kaju, antep fıstığı,
- Bazı sebzeler kuşkonmaz, brokoli enginar, soğan, brüksel lahanası, mantar, karnabahar, fasulye, sarımsak ve sarımsak tozları,
- Sorbitol, mannitol, ksilitol ve maltitol gibi “–ol” ile biten tatlandırıcılar içeren şeker ve sakızlar.
- Süt için; laktozsuz süt, pirinç sütü ve soya sütü gibi alternatifler seçilebilir.
Diyet Kılavuzlarındaki IBS’de Kafein Alımı İle İlgili Öneriler:
IBS hastalarında kafein alımı değerlendirilmeli ve semptomlarla ilgili ise günlük alım güvenli sınır olan 400 mg kafein ile sınırlandırılmalıdır. Dikkat edilmesi gereken kafein kaynakları arasında kahve ve çay, aynı zamanda enerji içecekleri, alkolsüz içecekler ve bitter çikolata bulunmaktadır.
Bir Günlük Örnek Menü:
Hazırlanan örnek diyet listesi tüketimi serbest olan bütün besinleri içermektedir. Ancak porsiyon ölçüleri kişinin kilo, boy, yaş ve cinsiyet değerlerine göre farklılık gösterir. Semptomların en aza indirilmesi ve ortadan kaldırılması için besin çeşitlerine dikkat edilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
Kahvaltı:
- 1 adet haşlanmış yumurta
- 4 yemek kaşığı lor peyniri
- Bol söğüş sebze ve yeşillik(yasaklı olanlar hariç)
- 1-2 dilim karabuğday ekmeği
Kuşluk:
- ½ muz veya 1 portakal veya 2 dilim ananas
- 2 adet bütün ceviz
Öğlen:
- 100-150 gr ızgara/haşlama et veya balık
- 3-4 yemek kaşığı esmer pirinç ile yapılmış pilav
İkindi:
- 15-20 adet çiğ badem/fındık
Akşam:
- 1 küçük tabak sebze yemeği (semizotu, kabak, patlıcan, ıspanak, kereviz, pazı)
- 1 kase laktozsuz yoğurt+1 ince dilim karabuğday ekmeği
Gece:
- 1 su bardağı Hindistan cevizi sütü