Yer elması, adaptasyon yeteneğinin yüksek oluşu ve çevresel streslere karşı dirençli olmasından dolayı, başta Orta Anadolu ve Ege bölgeleri olmak üzere ülkemizin birçok bölgesinde değişen miktarlarda üretilmektedir. Yer elması bileşikgiller familyasından basit yapraklı, çok yıllık otsu bir bitkidir. 

Toprak altındaki yumruları inülin bakımından zengindir. Protein bakımından fakir ise de hem kuru madde hem de içerisindeki organik maddeler ile “Tekmil Hazmolabilir Besin maddeleri” (THBM) bakımından oldukça yoğundur. Minimal işlenmiş sebzelere örnek olarak yer elması verilebilir. Türk mutfağında yer elmasının en makbul yemeği zeytinyağlı olarak pişirilmekte, ayrıca kış türlülerine de yer elması katılmaktadır. 

 Yer Elmasının İçeriğinde Bulunanlar 

İnulin

Prebiyotik olarak sınıflandırılan inulinler ince bağırsakta sindirilmezler. Prebiyotikler; sınırlı sayıdaki kolonik bakterilerin aktivitesini selektif olarak artıran ve böylece konakçının sağlığını geliştirerek konakçıya olumlu etkide bulunan sindirilmeyen gıda maddeleridir. Bunun yerine kolona doğru ilerler, oradaki bakterilerce metabolize edilirler ve anaerobik fermantasyon sırasında kısa zincirli yağ asitlerinin üretimi için enerji sağlarlar. İnulin, yerelması (%15-20), yıldız çiçeği, hindiba (%13-20), karahindiba (%8-15), soğan (%2-6), sarımsak (%9-16), pırasa (%3-10), muz (%0.3-0.7), enginar (%2-7) ve kuşkonmaz (%10-15) gibi bitkilerde bulunmaktadır.

Frukto Oligosakkarit (Fos)

Soğan, kuşkonmaz kökü, yerelması yumrusu, tahıl, muz, bira, sarımsak, domates, çimen, bal, hindiba gibi birçok gıdada doğal olarak bulunur. Hindiba ve yerelması en yüksek inülin ve FOS seviyesine sahiptir. Polimerizasyon derecesi, FOS’ların fonksiyonelliğini dolayısıyla da gıda endüstrisindeki kullanımını belirlediğinden önemli bir özelliktir. Polimerizasyon derecesi arttıkça tatlılık azalır; dallanma arttıkça bakteri tarafından metabolizlenmesi zorlaşır. İnsanlar tarafından sindirilemeyen FOS’lar, bağırsak mikro florasındaki yararlı bakterilerce metabolizlenirler. FOS’un kanıtlanmış sağlık etkileri dolayısıyla prebiyotik kavramı içinde yer almasının nedenleri: kanser oluşturucu hücreleri inhibe etmeleri, üst gastrointestinal sistemde ya hidrolize olmaları ya da emilmeleri, osteoporozu önlemesi ve kemikleri güçlendirmesidir. Kolondaki probiyotik bakterilerin gelişimini desteklemesi, obezite riskini azaltması ve tip 2 diyabeti önlemesi, patojenik bakterileri inhibe etmesi, lipidemi ve/veya kolesterol düzeyini azaltması, kalsiyum, magnezyum, fosfor, demir emilimini artırması ve kardiovasküler hastalıkların riskini azaltmasıdır.

 Alfa Lipoik Asit

Oksidatif strese bağlı oluşabilen hastalıkların önlenmesi ve/veya tedavisindeki terapötik etkisinden dolayı son yıllarda etkili bir antioksidan olarak tanımlanmaktadır. Diyet kaynakları arasında kırmızı et, organ etleri, ıspanak, brokoli, patates, yer elması, havuç, pancar ve maya bulunur.

 Kullanım Alanları

• Kadınların ağrı anda kullandıkları tamamlayıcı tedaviler; E vitamini, fito östrojenleri içeren soya fasulyesi ve soya ürünleri, vücut terapileri, akıl-beden teknikleri, bitkisel terapiler: jinseng, polen, kırmızı adaçayı, saparna, meyan kökü, yer elması, karahindiba, ahududu, damiana (afrodizyak olarak kullanılan bir Meksika ilacı, kırmızı yonca, çuha çiçeği, palmiye ağacı, keten tohumu, papatya, süs bitkileri, tutku çiçeği, arpa mayası ve kediotu.
• Yerelması yumrularından mayalandırılarak alkol elde edilir.
• Yer elması yaprakları hayvan yemi olarak kullanılabilmektedir ve hayvan besleme açısından oldukça zengindir.
• Eliminasyon diyetinde 2. Aşamada kullanılmaktadır.

 Faydaları

• Yer elmasının çok besleyici olduğu ve vücut direncini arttırdığı bilinmektedir. 
• Şeker hastaları için faydaları oldukça fazladır.
• Anne sütünü arttırdığı bilinmektedir. 
• İdrar söktürücü, kabızlık giderici ve basur’ a karşı faydalıdır. 
• Böbreklerin ve pankreasın düzenli çalışmasını sağlar.
• Romatizma, nikris ve mafsal ağrılarında şikayetleri azaltır. 
• Cildin güzel görünmesini sağlar.
• Yer elması içerisinde birçok hastalığa karşı koruyucu özelliği bulunan “inülin” maddesi bulunur. Bu maddenin bağırsaklar üzerinde önemli fonksiyonları vardır. Özellikle kolon kanserine karşı büyük koruma sağlar.
• İçerdiği demir minerali bakımından zengin oluşu sayesinde kansızlığa iyi gelir.

Birçok vitamin ve mineralleri içeren, birden fazla hastalığa deva olan mucizevi bir besindir. Suda çözünen ve çözünmeyen oldukça fazla miktardaki lif içeriği sayesinde yer elması sindirim sistemimizin çalışmasını hızlandırır ve tok kalma süresini uzatır. Özetle sadece inülin ve kanser önleyici etkileri ile bile özellikle şu kış günlerinde her hafta mutlaka bir kez sofralarımızdan eksik etmememiz gereken çok önemli bir sebzedir.

Yer Elması Nasıl Temizlenir ve Nasıl Saklanır?

Yer elması patates gibi toprak altında büyüdüğü için bol su ile yıkanmalıdır. Yıkandıktan sora çıkıntılı kısımları bıçakla kesilir ve patates gibi soyulur. Yer elması saklanacağı zaman ise önce temizlenmelidir. Temizlendikten sonra beş dakika limonlu suda haşlanır ve soğumaya bırakılır. Soğuduktan sonra buzdolabı poşetlerine konulur ve buzlukta altı ay kadar saklanabilir.