Vejetaryenler et ya da hayvansal kaynaklı gıdaları hiç tüketmeyen ya da sınırlı olarak tüketen kişiler olarak tanımlanmaktadır. Vejetaryen beslenme biçimleri lakto vejetaryen, ovo vejetaryen, lakto-ovo vejetaryen, vegan vb. olarak sınıflandırılabilmektedir.

 

Vegan Diyeti

Bütün  hayvansal gıdaları, et ürünleri, süt ve ürünleri, bal ve yumurta gibi besinler tüketilmemektedir. Bazı veganlar hayvansal kaynaklı olan ürünleri de kullanmamayı tercih eder.

Vegan beslenmesi genellikle beden kütle indeksi, toplam serum ve kolesterol seviyesi ile tansiyonun daha düşük olmasını sağlayarak kalp hastalıkları, hipertansiyon, felç, tip 2 diyabet ve belirli kanser türlerinin vegan olmayanlara kıyasla daha az gözlenmesine yardımcı olmaktadır.

Vegan beslenen kişilerde hayvansal kaynaklı besin tüketmedikleri için vitamin B12, vitamin D, kalsiyum, demir, çinko ve omega 3 yağ asitleri eksikliği görülmektedir.

Vegan veya vejetaryen beslenen bireylerin büyük bir kısmında protein eksikliği görülmemektedir. Bitkisel kaynaklı besinlerin beraber tüketimi ile protein eksikliği önlenmektedir. Aynı öğünde tahıllar,  kabuklu yiyecekler ve kurubaklagillerin birlikte bulunması protein ihtiyacını destekler .

 

Vegan Diyeti ve Mikrobesin Ögeleri

 

 Vit B12

Vücutta metil folat olarak bulunan folik asidin aktif olan folata dönüşmesinde, DNA sentezi ve yeni gen oluşumunda önemli rol oynamaktadır.

Eksikliğinde pernisiyöz anemi, büyüme geriliği , depresyon gibi hastalıklar görülmektedir. Hayvansal kaynaklı beslenmeyen veganlarda B12 eksikliği olasıdır.

 

D Vitamini

Kemik sağlığı ve gelişimi, hücre büyümesi ve sinir sistemi dengesinde etkin rol oynamaktadır. En zengin kaynakları balık karaciğeri yağı, tereyağ, balık , tahıl ve baklagillerdir. En iyi kaynağı ve en önemli kaynağı güneş ışığıdır.

Eksikliğinde raşitizm, osteoporoz, kemiklerde deformasyon görülmektedir. Can ve P emilimi D vitamini eksikliği ile azalır ve büyümede gerileme, kas gelişiminde zayıflama görülür.

 

Kalsiyum

İnsan iskeletini ana maddesi olan kalsiyum oluşturmaktadır. Vücutta bulunan kalsiyumun %99’u kemik yapısında bulunmaktadır.

Süt ve süt ürünleri yer almayan vegan diyetinde kalsiyum eksikliği görülmektedir. Yüksek meyve, sebze ve bitki çayları tüketimi içeriğindeki oksalat , fitat ve lif ile kalsiyum biyoyararlılığını düşürmektedir.

Kalsiyum eksikliği ile osteoporoz, osteomalazi , kas kasılmaları, kas ağrıları, halüsinasyonlar gibi rahatsızlıklar görülür.

 

Demir

 Oksijen taşınmasında, elektron transferinde,  DNA sentezinde ve enzimlerin yapısında yer alır.

 En iyi kaynakları olan et türlerini  tüketmeyen veganlarda demir eksikliği görülür.Demir eksikliği, demir eksikliği anemisine sebep olur. Halsizlik, yorgunluk, iştahsızlık, baş dönmesi ortaya çıkar.Vegan diyette yer alan fazla meyve sebze tüketimi diyete sağladığı C vitamini ile demir emilimini arttırır.

 

Çinko

Hücre büyümesi,  gelişimi ve onarımı, DNA sentezi, bağışıklık sistemi ve protein sentezi için gereklidir.

Kuruyemiş, tahıllar, kurubaklagiller ile çinko ihtiyacı karşılanabilmektedir .

 

İyot

Beyin, kalp, kas, hipofiz ve böbrek gelişimi gibi fiziksel ve zihinsel gelişimin sağlanması, vücut ısısının ve enerjisinin devamı ve T3, T4, Tiroit hormonları için esansiyeldir. Protein sentezi ve enzim aktivitesinin düzenlenmesine rol oynar.

Su ürünlerinin tüketilmemesi iyot eksikliğine sebep olabilir . Eksikliği tiroit bezinde büyümeye neden olur ve sonucunda guatr görülür.

 

Omega 3

Beyin ve kalp sağlığı için değerlidir. Vegan diyetinde yer almayan balık en iyi kaynaklarındandır.

Eksikliği ile ciltte kuruma, bazı deri hastalıkları, astım, artritis, büyümede gerileme, psikolojik rahatsızlıklar, bazı kanser türleri vb. görülür.

 

Vegan Diyeti ve Kronik hastalıklar

 Bitkisel kaynaklı beslenmeye dayalı diyetler düşük vücut ağırlığının sağlanması, kan basıncı, hipertansiyon ve diyabet gibi hastalıkların kontrolünde ve önlenmesinde olumlu etkiye sahiptir.

Beslenme alışkanlıkları kanserin oluşmasında önemli etmenlerden biridir. Yüksek lifli beslenen veganlarda kolon kanseri görülme riski azalır.

Erkeklerde kolon, prostat ve kalp hastalığı riski daha düşüktür; bu durum yüksek sebze, meyve tüketiminin olumlu etkileri arasında yer almaktadır.

Yüksek lif içerikli beslenen Veganların BKI değerleri normal bir beslenme düzeni izleyen bireyin değerlerinden daha düşüktür.

Daha fazla bitkisel besin, daha az hayvansal ürün tüketimi ile vejeteryan beslenmede kilo kontrolü daha kolaydır. Obezite görülme olasılığı düşüktür.

Vegan diyeti sebze, meyve, baklagiller ve tahıl bakımından yüksek besin ögesi içermektedir. Meyve ve sebzeler potasyum  ve liften zengindir.Bu besinlerin etkisi ile kan basıncı düşmektedir. İyi dengelenmiş vegan diyeti yüksek tansiyon üzerine olumlu etki göstermektedir.

Tam tahıllar ve baklagillerin tüketimi diyabet ve insüline dirençli kişilerde glisemik kontrol açısından önemlidir. Posa içeriği yüksek olan vejetaryen beslenme şeklinin diyabetin önlenmesi ve kontrolü üzerine olumlu etkisi bulunmakta tip 2 diyabet riskini önemli ölçüde azaltmaktadır.

Vejetaryanlerde kabızlık, divertiküler hastalık, safra taşı ve romatoid artrit gibi diğer bazı hastalıklar için de daha düşük bir risk olabilmektedir.

Kalp damar hastalıkları için vejetaryen uygulamalar olumlu sonuçlar verir.