Gıdaların kalite ve güvenliğini sağlamak amacıyla hızlandırılmış elektron demeti, X ışınları ve gama ışınları kullanılarak sterilizasyon, gıda ışınlaması ve polimerlerin modifikasyonu için kullanılan ileri teknoloji bir işlemdir.

   Işınlama gıdalarda patojenik mikroorganizmaları etkin bir şekilde öldürebilen soğuk bir işlemdir. Gıda güvenilirliğini korumakla birlikte aynı zamanda ışınlama işlemi gıdaların raf ömürlerini uzatmak için çeşitli ürünlerde kullanılmaktadır. Işınlamada işlem kontrolü kolay ve tek bir parametre ile yapılır

     Ortak Uzmanlar Komitesinin kararıyla 1980 yılında ışınlanmış  gıdayı

sembolize eden “radura sembolü” ilk kez Hollanda’da kullanılmıştır.

 

       Gama ışınları

   Endüstride gıdaların muhafazasında en yaygın olarak kullanılan iyonize ışın, gama ışınlarıdır. Aynı zamanda da en ucuzudur. Gama ışınları yüksek enerjili, elektromanyetik ışınlar olup dalga boyları kısadır.

      X ışınları ve Hızlandırılmış Elektron Demetleri

   X ışınları ve hızlandırılmış elektronlar yeterli enerjiye sahip olmalarına karşın yine de oluşan radyoaktivitenin düzeyi önemsenmeyecek kadar düşüktür. Elektron hızlandırıcı işlemlerin işletilmeleri gama ışınlarına göre masraflı ve karmaşıktır. X ışını cihazları çok hızlı işlem yapmaları nedeni ile karantina ışınlaması için çok uygundur.

                                                           GIDALAR NEDEN IŞINLANIR?

-Taze sebze ve meyveler için;  

.Olgunlaştırmayı geciktirmek,

.Böceklenmeyi önlemek

.Raf ömrünü uzatmak

-Soğanlar, kökler ve yumrular için;

.Depolama sırasında filizlenme, tomurcuklanma ve çimlenmeyi önlemek

-Kabuklu yemişler, yağlı tohumlar, sebzeler ve kurutulmuş meyveler için;

.Böceklenmeyi önlemek

.Mikroorganizmaları azaltmak

.Raf ömrünü uzatmak

-Çiğ balık/kabuklu deniz ürünleri için;

.Bazı patojenik mikroorganizmaları azaltmak

.Raf ömrünü uzatmak

.Paraziter enfeksiyonların kontrolü

–Kuru sebzeler, baharatlar ve bitkisel çaylar için;

.Bazı patojenik mikroorganizmaları azaltmak

.Böceklenmeyi önlemek

–Kanatlı, kırmızı et ve ürünleri için;

.Bazı patojenik mikroorganizmaları azaltmak

.Raf ömrünü uzatmak

.Paraziter enfeksiyon kontrolü

IŞINLAMAYLA İLGİLİ POTANSİYEL SORUNLAR

Botulizm

Isıl gıda işleminde, görece zararsız olan ya da patojenik veya toksin üreten tüm bakteriler oldukça homojen sayılabilecek bir şekilde azalır. Işınlamada ise bakteriler duyarlılıklarına ve radyasyon dirençlerine orantılı olarak ölür. Clostridium Botulinum’un ürettiği toksin botulizme neden olabilir. Anaerobik (oksijensiz) ortamlarda gelişen bu ölümcül patojen, ışınlamayla yok olmaz tam tersine serpilip gelişir.

Salmonella Zehirlenmesi

Işınlama, en hassas olan bazı bakterileri öldürebilir ama yiyecekte biriken toksinleri asla bertaraf edemez. Bu nedenle korumak için seçilen gıdanın temiz ve sağlıklı olması ihmal edilemez.

Salmonella bulaşması, gıdaların üreticiler, işleyenler, tüketiciler tarafından uygun olmayan şekilde muamele edilmesinden kaynaklanmaktadır. Tavukların bağırsaklarının parçalandığı mekanik temizleme işlemi sorunun en büyük nedenidir.

Yiyeceklerdeki Pestisitler ve Diğer Kimyasal Tehlikeler

Işınlama, yiyeceklerdeki pestisit kalıntılarını ya da diğer kimyasal tehlikeleri bertaraf etmekte başarısızdır. Pestisitler ve koruyucu maddelere bir alternatif olarak önerilen ışınlamanın, hasat-öncesinde kullanılmaya devam edecek olan pestisitlerle etkileşimi ise bilinmemektedir. Işınlanan yiyeceklerin yeniden-kirlenmemesi için pişirilmesi, dondurulması, koruyucular ve diğer etkenlerin kullanılması kaçınılmazdır.

Dipnot !! Gıdaların ışınlanması konusunda yapılmış çok sayıda bilimsel araştırma göstermiştir ki; ışınlama işlemi gıda güvenliği ve muhafazası açısından önemlidir. Bu işlemin güvenilirliği USDA, FDA,FSIS,IAEA,WHO gibi birçok önemli ve bağımsız kuruluşun çalışmalarıyla onaylanmış ama halen araştırmalar devam edilmektedir. Her zaman olduğu gibi sağlık beslenme açısından doğal besinler tercih edilmeye dikkat edilmeli ve işlenmiş paket haline gelmiş ürünlerden uzak durulmaya özen gösterilmelidir.