Işgın ya da Işkın (Rheum ribes), kuzukulağıgiller familyasından, mayıs-haziran aylarında sarımsı beyaz çiçek açan, 40–150 cm boyunda, çok yıllık, otsu bir ravent türü. Salkım biçimli çiçek durumunu taşıyan genç sürgünler (sap) yetiştiği yörelerde taze olarak tüketilir. Kivi tadında mayhoş lezzetli sevilen bir sebze olsa da Türkiye’de halk arasında meyve olarak da nitelendirilerek muz ve kivi ile kıyaslanıp Doğu’nun muzu ya da kivisi biçiminde lanse edilir.
- Ekşi ve biraz da mayhoş lezzette olup mideyi kuvvetlendirir.
- Kusmayı önler.
- Tanenbakımından zengin (%8-10) olan kökleri (Rhizoma Rhei ribi) müshil (iç sürdürücü) değil ishal önleyici (bir başka deyişle kabız etkili ya da peklik verici) özelliğe sahiptir. Tanenler, proteinleri çökerten, kanı aglutine eden kabız etkili bileşiklerdir. Taze iken dış kabuğu soyularak sebze gibi yenen gövde kısmı Bitlis civarında sindirimi kolaylaştırıcı olarak yemeklerden sonra alınmaktadır.
- Van, Bitlis, Erzurum gibi illerde kökleribasurtedavisinde ve diyabetli kişilerde hipoglisemik etki oluşturması amacıyla kullanılmaktadır.
- Erzurum’da ayrıcaboşaltım sistemienfeksiyonlarında kullanılmaktadır.
- Kars’ta çiçek sapı taze olarak yendiği gibi kökü de diyabet için kullanılmaktadır.Yine Kars’ta diyabet,kolesterolve mide hastalıkları için kullanılır.
- Kökü Tunceli’de diyabet tedavisinde kullanılır.
- ŞırnakCizre’de kökleri şeker hastalığına karşı kaynatılarak içilir ve gövdesi de yüksek tansiyonu indirmek ve mide rahatsızlıklarını gidermek için yenilir.
- KöküÜrdün’de halk tıbbındahipertansiyon, diyabet, böbrek taşı ve obezite için kullanılır. İran’da meyve ile yaprak sapı (petiole) diüretik (idrar söktürücü), kan temizleyici ve sarılık giderici olarak kullanılır.
- İçerdiği güçlü etkin maddelerden dolayıfarmakolojikaraştırmalarda oldukça populerdir. Işgının farmakolojik incelemesi 1939 yılında yapılan çalışmalarla başlamış yirmi beş yıllık bir aradan sonra 1964 yılında yeni çalışmalarla devam edilmiş. Yine yirmi yıllık bir aradan sonra 1985, 1989, 1990 yıllarında çalışmalar artmış, on yıllık kısa bir aradan sonra 2000’li yıllarda araştırmalarda büyük artış olmuş.
- Özellikle pişirildiğindepolifenolmiktarı bakımından oldukça zengin olduğu gözlenmiştir. Antioksidan vitaminler bakımından zengin olabileceği düşünülmektedir. Taze sürgünleri C vitamini açısından zengin, A ve E vitaminleri açısından ise fakirdir. Ayrıca selenyum düzeyi de beslenme açısından yeterli orandadır.
- Işgın yaprağından elde edilen metanollü ve sulu ekstrelerinpeptik ülseriçin gastrik koruyucu etkinliğinin araştırıldığı bir çalışmada mide asidi üretimini inhibe eden (engelleyen) standart ülser ilacı simetidin ile karşılaştırılabilir bir koruyucu etkinliğe sahip inhibitör (engelleyici) olduğu bulunmuştur.
- Işgın kökünde antitümör etkiye sahip maddelerin olduğu düşünülmektedir.Fakat, antioksidan özelliği olduğundankanseriengelleme yolunda olumlu sonuçlar verebileceği düşünülen Rheum ribes üzerine yapılan bir araştırmada ilk bulgulara göre kaynatma yöntemi ile elde edilen ekstrelerin kanserli hücreler üzerinde antiproliferatif (hücre büyümesini engellemekte kullanılan ya da bu eğilimde olan) bir etkisi bulunamamıştır.
Benzersiz bir Uçkun ( Işkın )Yemeği
Malzemeler (4 kişi)
4 parça uskumru veya başka bir balık filetosu
4-5 parça uçkun
1 tane soğan
1 tane portakal
3 çorba kaşığı kadar tereyağı
3 çorba kaşığı zeytinyağı
Dereotu
Marul
1 tane limon
Az tuz
Yapılışı:
Sap şeklindeki temizlenmiş uçkun 1 adet soğan ile doğranır. Bir tavaya tereyağı konur. Soğan ve uçkun birlikte kavrulur. Tavaya azcık portakal veya limon suyu eklenir. 10 dakika kadar pişirilir. Soğuyunca mutfak robotu yardımıyla ezilir ve eşsiz bir sos elde edilir. ( Bu sos hazır olarak ülkemizde bulunmaz ve çok pahalıdır )
Portakalı soyulur ve parçalanır. Dereotunu ve marul elle parçalara ayrılır üzerine bol limon sıkılır ve az tuz serpilir
Balık filetosu bir tavada biraz tuz ve zeytinyağıyla kızartılır.
Büyük bir servis tabağı içine uçkun sosu yayılır. Sosun üzerine kızarmış uskumru eklenir. Çok farklı ve değişik bir lezzettir.
Işkın Otu Kökü Çayı;
Bilinen hiçbir zararı olmayan ışkın kökü çayı; 100gr temizlenmiş ve kıyılmış ışkın kökü iki bardak suya konularak yarım gün bekletilir ve suyu süzülür, 1 tatlı kaşığı şeker eklenip kaynatılarak yapılır. Uçkun sürgünlerinin tadı hafif mayhoştur. Beyaz ve hoş kokulu çiçekleri de alkollü veya alkolsüz içecek yapımında kullanılabilmektedir.