IBS yapısal bir anormallik oluşturmadan, genellikle stres dönemlerinde ortaya çıkan ve yaşam süresini kısaltmayan bir bağırsak hastalığıdır. Bağırsağın aşırı veya düzensiz çalışması sonucu oluşan IBS; hastalarda sık sık karın krampları, karın ağrısı, şişkinlik, dışkıda mukus olması, kabızlık ve ishal gibi şikâyetlere neden olur. Genelde kadınlarda erkeklere göre daha sık meydana gelir. Bu sebeple hormonsal değişikliklerin bu hastalığa sebep olabileceği düşünülür.
IBS’nin sebepleri
- Stres
- Kalın bağırsak enfeksiyonları
- Divertikülit hastalığı
- Az posalı yiyecek tüketimi
- Besin alerjileri
- Sigara, alkol kullanımı
- Öğün atlama ve birden çok fazla yemek yeme
- Enfeksiyonlar
- Regl döneminde olma ve
- Antibiyotik kullanımı olabilir.
IBS hastalığında beslenme önerileri
Bu hastalıkta beslenme tedavisi, hastanın o anki belirtilerine yönelik olmalıdır. Hastalığı tetikleyici gıdalar diyetten tamamen çıkarılmalı ya da azaltılmalıdır.
- Bazı hastalarda diyet yağı alımı bağırsak hareketliliğini arttırır, bu yüzden diyette yağ alımı azaltılmalıdır.
- Hastada ishal varsa az lifli, kabızlık varsa bol lifli gıdalar tüketilmelidir. Bol lifli gıdalar sebzeler, meyveler, kuru baklagiller, tam buğdaylı ürünlerdir.
- Hem ishal hem kabızlık durumu varsa az lifli bir diyetle birlikte buğday kepeği tüketilmelidir. Yeterli buğday kepeği alımı için kepekli ekmek ve kepekli makarna tüketilebilir.
- Bu hastalıkta yeterli sıvı tüketimi çok önemlidir. Günlük ortalama sıvı alımı 2.5 lt olmalıdır.
- Gaz yapıcı besinlerin (lahana, turp, kuru baklagiller, brokoli, karnabahar) tüketimi azaltılmalıdır.
- Gazlı içecekler, alkol, sigara, çok şekerli gıdalar ve kafein içeren içeceklerden uzak durulmalıdır.
- Acı ve çok baharatlı gıdalardan uzak durulmalıdır.
- Çiğ sebze ve meyve, süt kontrollü tüketilmelidir.
Yapılan çalışmalarda, bazı hastalarda bir takım besinlerin tüketiminin IBS belirtilerini arttırdığı gözlemlenmiştir. Bunlar;
- Tütsülenmiş ve tuzlanmış etler,
- Kabuklu deniz hayvanları
- Soğan
- Çay, kahve, çikolata ve
- Sirke gibi gıdaların kullanımından kaçınılmalıdır.
IBS’de Prebiyotik ve Probiyotik Kullanımı
Probiyotikler, insanın bağırsağında bulunan ve insan sağlığını olumlu etkileyen canlı mikroorganizmalardır. Prebiyotikler ise sindirime dirençli, fermente edilebilir ve probiyotiklerin aktivitesini ve büyümesini uyaran doğal karbonhidratlardır.
IBS’de probiyotik ve prebiyotiklerin bir arada tüketilmesi oldukça önemlidir. Bunların karın ağrısı ve gaz oluşumunu azaltıcı etkisi vardır.
Prebiyotik besinler
- Muz, elma, çilek, üzüm
- Hindiba, enginar, yerelması, kuşkonmaz, kereviz, soğan, sarımsak, pırasa, domates,
- Soya fasulyesi, mercimek, kuru fasulye, nohut, bezelye gibi gıdalar doğal olarak prebiyotiktir.
- Kahvaltılık tahıllar,
- Ekmekler ve unlu mamuller,
- Bisküviler,
- Yoğurtlar ve diğer süt ürünleri ve
- Sürülebilir margarinler prebiyotik eklenmiş besinlerdir.
Probiyotik besinler
- Yoğurt, kefir, kımız, peynir,
- Boza
- Tarhana
- Turşu
- Soya ürünleri
- Şalgam
- Salamura zeytin
- Bira, şarap gibi fermente içecekler doğal olarak probiyotik içerir.
- Süt ve sütlü tatlılar (dondurma, puding vs.)
- Meyve ve sebze suları
- Kahvaltılık tahıllar & Tahıl ürünleri
- Çikolata probiyotik eklenmiş besinlerdir.
IBS’de düşük FODMAP diyeti
FODMAP (Fermente Oligosakkarit Disakkarit Monosakkarit ve Poliol) birçok besinin doğal bileşenidir ve emilmeyen, kısa zincirli, fermente edilebilir karbonhidratlardır. Bu kısa zincirli karbonhidratlar, IBS’nin bazı belirtilerini kötüleştirebilir.
FODMAP içeren besinler bağırsakta su çekerler ve bu sebeple sindirilemez ya da emilemezler. Bunun sonucu olarak gaz, karın ağrısı, kramp ve ishal gibi problemler ortaya çıkar. Bu sebeple düşük FODMAP diyeti yapmak oldukça önemlidir.
Yüksek FODMAP içeren besinler
- Nohut, mercimek, fasulye(siyah, soya, maş ve fava fasulyesi), kırmızı barbunya
- Pancar, bezelye, sarımsak, soğan, enginar, pırasa, karalahana, karnabahar, mantar, tatlı patates, kuşkonmaz
- Karpuz, kavun, şeftali, hurma, nektarın, kuru erik, elma, kayısı, armut, kiraz, mango, böğürtlen, incir
- Buğday ve çavdar
- Süt, yoğurt, dondurma, süzme peynir, yumuşak peynir, krem peynir
- Bal ve mısır şurubu
Düşük FODMAP içeren besinler
- Yağsız kırmızı et, hindi, tavuk, balık, yumurta
- Çedar peyniri, parmesan, mozeralla, laktozsuz süt
- Mısır unu
- Pirinç ve glütensiz besinler
- Muz, ayva, üzüm, greyfurt, kivi, ananas, mandalina, portakal
- Biber, marul, domates, salatalık, havuç, kereviz, patlıcan, kabak, yer elması, taze nane, roka, pazı, ıspanak, maydanoz, semizotu, ebegümeci
Probiyotik kullanımı ve düşük FODMAP diyeti
Probiyotik besinlerin kullanımıyla artan bir çeşit probiyotik bakterisi IBS belirtilerini azaltır. Ancak bu bakterilerin sayısı FODMAP diyetiyle ciddi bir azalış gösterir. Buna rağmen FODMAP diyeti de IBS’nin belirtilerini azaltır.
Bütün bunlara ek olarak, karın ağrısı ve bağırsak fonksiyonunu azaltmak amacıyla B12 vitamini takviyesi yapılabilir. Yapılan araştırmaların birçoğunda, IBS’li hastalarda D vitamini eksikliği görülmüştür. D vitamini seviyesi temel alınarak takviye kullanmak gerekebilir.