Hamilelik, bir kadının hayatında hassas bir dönemdir. Bu süreçte annenin beslenmesi hem anne hem de bebek için çok önemlidir. Bebeğin gelecekteki yaşamının annenin beslenmesi ile doğru orantılı olarak değiştiği düşünülmektedir. Ulusal ve uluslararası beslenme rehberlerinin çoğu bol meyve ve sebze ve orta miktarda et içeren dengeli bir diyet önermektedir. Gebelik döneminde mikrobesin öğesi eksiklikleri çok yaygınlaşmıştır. Bir hekim kontrolünde takviye önerilebilir.
A Vitamini
- A vitamini; hamile kadın ve fetüs için önemlidir. Sağlığın yanı sıra maternal gece görüşü ve fetal oküler(göze bağlı) diğer organların gelişimi, bebeğin iskelet ve immün sistemin korunması için gereklidir.
- Son zamanlarda sıçanlarda yapılan bir çalışma; gebelikten iki hafta önce ve gebelik sırasında diyette A vitamini eksikliğinin anorektal malformasyonlara neden olabileceğini ve enterik sinir sisteminin gelişiminin bu malformasyonlarda yer alan patolojik değişikliklerden etkilenebileceğini göstermiştir.
- Hamilelikte vitamin A eksikliği, muhtemelen bebeğin büyüme kısıtlamasının ana nedenlerinden biridir. Yetişkinlikte insülin direnci ve glukoz intoleransı riskinin ana nedenlerinden biri olarak değerlendirilmektedir.
- Sıçanlarda yapılan bir çalışmada, hamilelik sırasında vitamin A eksikliğinin pankreası etkilediği bulunmuştur. Bu da diyabet patogenezinde olası bir rol oynadığını düşündürür.
- Geniş bir kohort çalışmasında, gebeliğin ikinci trimesterindeki vitamin A eksikliğinin çocuklarda şizofreni ve diğer şizofreni spektrum bozuklukları riskinin üç kat artmasıyla ilişkili olduğu bulunmuştur.
Vitamin B1(Tiamin)
- Bazı çalışmalar tiamin eksikliğinin beyindeki lipid ve nükleotid sentezinde rol oynayan tiamine bağımlı enzim sistemlerindeki metabolik bozukluklara bağlı olarak bebeğin beyin gelişimini bozabileceğini düşündürmektedir.
- Riboflavin ve niasin eksiklikleri; preeklampsi, konjenital kalp kusurları ve düşük doğum ağırlıklı bebeklerle ilişkilendirilmiştir. Bununla birlikte; bu sonuçları önlemede takviyenin yararlarına ilişkin kanıtlar çok azdır.
- Düşük B1 vitamini seviyeleri; ölü doğumlar, düşük doğum ağırlığı ve erken doğum gibi olumsuz sonuçlarla birlikte artan homosistein konsantrasyonlarına yol açabilir.
Vitamin B9(Folat)
- Folat, yeşil yapraklı sebzelerde, maya ekstresinde ve portakal gibi turunçgillerde bulunan suda çözünebilen bir B vitaminidir.
- Folat, metilasyon döngüleri sırasında tek karbonlu transferlerde bir koenzim olarak işlev görür ve bu nedenle DNA ve nörotransmiterlerin sentezi için gereklidir.
- Aynı zamanda amino asit metabolizmasında, protein sentezinde ve hücre çoğalmasında rol oynar. Bu da hamileliğin hızlı hücre bölünmesi ve doku büyümesinin olduğu embriyonik ve fetal aşamalarında özellikle önemlidir.
- Folat eksikliğinin iyi bilinen sonuçları olan nöral tüp defektleri (NTD), ciddi doğum kusurlarının en yaygın ikinci nedenidir. Dünya çapında yaklaşık 1000 gebelikte 0,2-10’unu etkiler. NTD, nöral tüpün gebe kaldıktan sonraki 4 hafta içinde düzgün kapanmaması sonucu ortaya çıkar.
- Gebelik öncesi ve erken gebelik sırasında folik asit takviyesi kritiktir ve spina bifida gibi nöral tüp kusurlarının % 40-80’ini önleyebilir. Bir hekim ile görüşülüp takviye alınabilir.
C Vitamini ve E Vitamini
- C vitamini (askorbik asit), suda çözünen temel bir vitaminken E vitamini yağda çözünen vitaminlerdendir.
- Turunçgiller, domatesler ve brokoli gibi birçok meyve ve sebze C vitamini bakımından zengindir. E vitamini ise fındık, buğday tohumu yağı, bitkisel yağlar ve bazı yeşil yapraklı sebzelerde bulunur.
- Hem C hem de E vitamini, oksidatif stresi meydana getiren serbest radikal oluşumunu engellemek için antioksidan görevi görür.
- Oksidatif stresin, preeklampsi, erken doğum, intrauterin büyüme kısıtlaması (IUGR) ve erken membran rüptürü (PROM) dahil olmak üzere çeşitli gebelik komplikasyonlarının patofizyolojisinin altında yatan mekanizma olduğu düşünülmektedir.
D Vitamini
- D vitamini, kalsiyum homeostazını ve kemik bütünlüğünü korumadaki rolü ile bilinen, yağda çözünen bir hormondur.
- D vitamininin iskelet dışı işlevleri, glukoz metabolizması, anjiyogenez, iltihaplanma, bağışıklık işlevindeki rolü, gen transkripsiyonu ve ekspresyonunu düzenlemedeki rolü de dahil olmak üzere geniş çapta kabul edilmektedir.
- Yapılmış bir çalışmada, hamilelik sırasında D vitamini takviyeleri; preeklampsi, düşük doğum ağırlığı ve erken doğum riskini azaltmıştır.
- Maternal D vitamini eksikliği, yenidoğan raşitizminin yanı sıra gestasyonel diyabet, preeklampsi, erken doğum ve düşük doğum ağırlıklı bebekler dahil olmak üzere birçok olumsuz gebelik sonuçlarıyla ilişkilendirilmiştir.
- İsveç gibi yüksek enlem ülkelerinde, koyu tenli annelerin çocukları özellikle zihinsel engelli bebekler riski altındadır. Bu tür kadınlar, UVB radyasyonunun melanin emilimi nedeniyle genellikle çok düşük D vitamini seviyelerine sahip olduklarından, maternal D vitamini eksikliğinin bebeklerde zihinsel engel riskine katkıda bulunduğu öne sürülmüştür.
- Hamilelik sırasında anneden düşük D vitamini ve E vitamini alımı, yaşamın ilk 10 yılında çocuklarda astım geliştirme riskinde artış ile ilişkilidir.
Kalsiyum
- Kalsiyum, kemik mineralizasyonu için gerekli bir besindir. Hücre zarlarını korumak için önemli bir hücre içi bileşendir. Sinyal iletimi, kas kasılması, enzim ve hormon homeostazının yanı sıra nörotransmiter salınımı ve sinir hücresi işlevi dahil olmak üzere birçok biyolojik süreçte yer alır. Süt ve süt ürünleri en iyi kalsiyum kaynaklarıdır. Ayrıca yeşil yapraklı sebzelerden ve sert kabuklu yemişlerde bulunur.
- Gebelikte kalsiyum aktif olarak plasentadan geçer. Özellikle üçüncü trimesterde annenin kalsiyum ihtiyacı artar. Düşük maternal kalsiyum alımı, annede osteopeni, parestezi, kas krampları, tetanoz ve titremeye, ayrıca fetüste gecikmiş büyüme, düşük doğum ağırlığı ve zayıf fetal mineralizasyona katkıda bulunabilir. Ancak kanıtlar tam yeterli değildir.
Çinko
- Çinko, çok fazla enzimin önemli bir katalitik bileşeni ve birkaç nükleotid, protein ve hormonun yapısal bileşenidir. Protein sentezi ve nükleik asit metabolizmasının yanı sıra hücresel bölünme, gen ekspresyonu, antioksidan savunmalar, yara iyileşmesi, görme, nörolojik ve bağışıklık fonksiyonu dahil olmak üzere biyokimyasal işlevlerde her yerde kritik rollere sahiptir. Çinko; et, deniz ürünleri, süt ve kuruyemişlerde daha yüksek seviyelerde bulunurken yüksek lif veya fitat içeren diyetler çinkonun biyoyararlanımını azaltabilir.
- Gebelikte çinko eksikliği, bozulmuş bağışıklık, uzun süreli doğum, erken ve doğum sonrası doğumlar, intrauterin büyüme geriliği, düşük doğum ağırlığı ve gebeliğin neden olduğu hipertansiyon ile ilişkilendirilmiştir. Nadir olsa da, çinko emilimindeki kalıtsal kusurlardan (acrodermatitis enteropathica) kaynaklananlar da dahil olmak üzere ciddi çinko eksikliği; konjenital malformasyonlara ve gebelik kaybına yol açabilir. Çinkonun, prematüre doğumun birincil nedeni olan maternal enfeksiyonu azaltarak erken doğumu azaltabileceği de bildirilmiştir.
İyot
- İyot, tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) dahil olmak üzere tiroid hormonlarının biyosentezi yoluyla büyümeyi, gelişmeyi ve metabolizmayı düzenlemek için gerekli bir besindir. İyot, esas olarak kuvvetlendirilmiş tuzdan elde edilir. Ancak iyotla zenginleştirilmiş hayvan yemi veya iyot bakımından zengin toprak bulunan yerlerde deniz yosunu ve deniz ürünleri ile süt ürünlerinde de bulunur.
- Maternal ve fetal tiroid hormonları, sinir hücrelerinin büyümesi, sinaps oluşumu ve miyelinasyon dahil olmak üzere fetal beyin ve sinir sisteminin gelişimindeki kilit süreçleri düzenler.
- Eksikliği önlemek için yalnızca az miktarlarda iyot (150-290 μg / gün) gereklidir. Ancak iyot eksikliği bozuklukları (IDD) dünya çapında önlenebilir beyin ve bilişsel bozuklukların en yaygın nedeni olmaya devam etmektedir.
- Fetustaki iyot yetersizliği bozuklukları, hafif zihinsel bozukluklardan daha şiddetli ve geri dönüşü olmayan nörolojik ve fiziksel bodurluğa (endemik kretinizm veya konjenital hipotiroidizm) kadar çeşitlilik gösterir. Gebelikte iyot yetersizliğinin diğer sonuçları arasında maternal ve fetal guatr, bebeklerde daha düşük zeka (IQ) skorları, artmış gebelik kaybı ve bebek ölüm oranı bulunur.
Demir
- Demir, hemoglobin ve miyoglobinin sentezi için ve ayrıca oksijen taşınması, solunum, büyüme, gen düzenlenmesi ve demire bağlı enzimlerin düzgün işleyişi dahil olmak üzere çeşitli hücresel işlevler için hayati bir besin ve kofaktördür.
- Yeşil yapraklı sebzeler gibi bitki bazlı yiyecekler, diyetteki demirin büyük kısmını oluşturan, hem olmayan demir içerir. Bununla birlikte, hayvan etleri ve balık gibi gıdalardan elde edilen hem demirin biyoyararlanımı daha yüksektir ve daha verimli bir şekilde emilir.
- Demir eksikliği ve/veya anemi erken doğum, düşük doğum ağırlıklı bebeklerde daha yüksek risk, bozulmuş maternal fonksiyon ve enfeksiyona karşı azalan savunmanın yanı sıra bebeklikte anormal psikomotor gelişim ve bilişsel fonksiyon ile ilişkilendirilmiştir.