İsmine çok fazla aşina olmadığımız ‘kompost’ hakkında biraz bilgi sahibi olup, nasıl yapılabileceğimiz, bizlere ve doğaya karşı faydalarının neler olabileceğini öğrendikten sonra sizin de bu güncel konuya olan ilginizin başlaması gayet normal olacaktır.
Kompost Nedir?
Kompost aslında aklınıza gelebilecek olan her türlü organik malzemenin kontrollü olarak geri dönüştürülmesine verilen isimdir yani diğer bir diğer deyişle, istediğiniz organik ürünleri çürüterek doğal olarak bir gübreleme işlemi gerçekleştirmektir. İlk duyduğunuzda kulağınıza zor gibi gelse de bu konuda atılan en küçük adım dahi bütüncül bakıldığında dev faydalara yol açmaktadır.
Yani kompost için en küçük mikroorganizmalardan, makroskopik birimlerin tüm noktalarına kadar, herkese fayda sağlayabildiğini söylemek hiç yanlış olmaz.
Doğada ki düzene baktığımızda tüm canlıların yaşamlarını yitirdikten sonra toprağa karıştığını, sonra tekrardan birbirlerinden hayat bularak yaşam döngüsüne girebildiğini biliyoruz ve bu şekilde düşündüğümüzde her yıl yüzlerce ton gıda atığının çöpe dökülmesinin ne kadar üzücü olduğunu fark edebiliriz. İşte bu noktada kompost yapımı devreye giriyor, en azından kendi evimizdeki gıda atıklarının kurtarabilmemiz bile dünyamızın omuzlarındaki yükü hafifletmeye yardımcı olacaktır.
Nasıl Kompost Yapabiliriz?
Çok farklı türlerinin de yapılabildiği kompost sistemleri olduğu gibi, rahatça kendimizin hazırlayabileceği temel türü de mevcuttur. Azot bakımından zengin yeşil gıda atıkları ve karbon bakımından zengin kahverengi gıda atıklarının farklı türlerde çeşitli mikroorganizmalar, su ve hava beraberliğinde gereken şartları sağladığımızda gıda atıklarından gübre elde edebiliriz yani çöp olarak atılmalarının önüne geçebiliriz.
Evde yapabileceğiniz basit bir kompost örneği ise üçte bir yeşil, üçte iki kahverengi malzemelerden oluşmalıdır. Yapım aşaması ise, bahçe veya balkonunuzda orta boy bir kaba delikler açtıktan sonra sırası ile önce kahverengi sonra yeşil malzemeleri koyup çok sıvı olmayacak şekilde su ilave ederek olmalıdır ve çürümenin hızlanması için kolaylıkla bulabileceğimiz yeşil otlardan ilave edilmelidir. Birkaç günde bir karıştırıldığında yaklaşık 25 -30 gün sonunda organik gübre kullanıma hazır olacaktır, hoş bir koku, pürüzsüz ve böceksiz yapısının olması beklenilendir.
Yeşil Malzemeler Olarak;
- Bütün sebze ve meyvelerin artıkları, kabukları veya sapları (Narenciye kabukları hariç)
- (Elma koçanları, muz ve kabukları, çilek sapları, havuç – patates kabukları)
- Kereviz sapları, domates, salatalık erik kavun ve karpuz atıkları (Bu grup çok ıslak yeşillikler olarak geçmektedir.)
- Bütün çay türlerinin artıkları ve tozları
- Kahve çekirdeği kabukları ve telveleri
- Kurutulmuş çiçekler
- Her türlü salata malzemesi atığı
- Zımbaları çıkarılmış baskısız çay poşetleri
- Mısır koçanları, avokado kabukları, havuç ve şeftali – erik gibi büyük çekirdekli meyveler (Bu gruptakiler yavaş çürüyen yeşiller grubuna dahildir.)
- Yumurta kabukları (Özellikle gübrenin kalsiyum değerinin artması için gereklidir.) örnekleri verilebilir.
- Ayrıca soğan, sarımsak, lahana gibi yeşiller sınıfına giren atıkların kötü koku vermelerinden dolayı kullanımı koku risk oluşturabilmektedir.
Kahverengi Malzemelere İse;
- Ağaç dalları ve kabukları
- Kurumuş yaprakla, çimler
- Baskısız gazeteler, kağıtlar
- Kağıt havlular, peçeteler
- Yumurta kartonları, tuvalet kağıdı ruloları, havlu kağıt ruloları
- Yağlı tohumların (fındık ceviz v.s.) kabukları
- Kahve çekirdekleri
- Yağsız ekmek, makarna ve bakliyatlar örnek verilebilir.
Asla Konulmaması Gerekenlerde İse,
- Hasta bitki ve çiçekler
- Zehirli sarmaşıklar
- Plastik içeren bütün ürünler
- Hayvan dışkıları
- Kimyasal atıklar
- Temizlik maddesi atıkları
- Yağlı ve asitli yiyeceklerin atıkları
- Et balık ve tavuk gibi hayvansal ürünler
- Pişmiş süt ürünleri
- Yabani otlar örnek olarak sayılabilir.
Kompost Yapmanın Faydaları Nelerdir?
- Toprağı besleyerek kalitesini verimini artırır ve zaten böylece bu organik gübreden geliştirilmiş olan topraktan elde etmiş olduğumuz her ürününde kalitesi artmış olacaktır.
- Kompost kullanımı doğal besin maddelerinin yavaş yavaş ve belirli bir düzen ritminde dışarı salınması sağlar. Yani içerdiği azot, karbon, potasyum, fosfor, kalsiyum, magnezyum gibi temel besin ögelerini yeterli ve ihtiyaçları doğrultusunda üzerinde yetişen bitkilere sağladığından daha sağlıklı bitkiler yetiştirmeye yardımcı olur.
- Kompost toprağı zenginleştirdiği için faydalı olan mikroorganizmaların oluşumunu destekler. Böylece kompost ile yetişen bitkilerin hastalık riski azalmış olur bir yandan da patojen ve toksik maddelere karşı korur ve tüketilebilir bileşenlere ayrışmasını kolaylaştırır.
- Kompost, sentetik gübrelerin aksine hem asit hem alkali toprağı nötralize eder ve bitki için optimum Ph aralığını ayarlar yani toprağın tampon hale gelmesini kolaylaştırır.
- Kompost kullanımı, sentetik gübre kullanımına olan ihtiyacı azaltacağından uzun vadede çevreyi koruyucu etki sağlar. Şöyle örnek vermem gerekirse, USDA (ABD Tarım Bakanlığı) verilerine göre 2010 yılında ne yazık ki 65 milyar kg yiyecek çöpe atılmıştır ve bu atıkların %20’si kompostlaştırılabilmektedir. Ancak çöp yığınları altında ezildiğinden anaerobik bir süreç başlar ve bu organik atıklarda dahil olmak üzere metan gazı sera gazı ağırlıklı toksik maddeler oluşmaktadır ve bunlar havaya suya toprağa karışmaktadır. Aynı zamanda bu biriken çöplerin taşınımı için kullanılan araçların çıkardığı egzoz gazı ve kullandıkları yakıtların çevreye verdiği zararlarda cabası olmaktadır. Tüm saydığım zararlar ve daha fazlası tüm insanlığın sağlığını dolaylı olarak kötü yönde etkilemektedir.
Yazımın başında da belirttiğim gibi bu yönde atılacak en küçük bir adım bile bir anda devleşerek bütüncül olarak herkese olumlu dönütler verecektir.