Yağlı karaciğer hepatik steatoz olarak da bilinir. Karaciğerde yağ biriktiğinde olur. Karaciğerinizde az miktarda yağ bulunması normaldir, ancak çok fazla sağlık sorunu olabilir. Karaciğeriniz vücudunuzdaki ikinci en büyük organdır. Yiyecek ve içeceklerden gelen besinlerin işlenmesine yardımcı olur ve kanınızdaki zararlı maddeleri filtreler. Karaciğerinizde çok fazla yağ, karaciğerinize zarar verebilecek ve yara izi oluşturabilecek karaciğer iltihabına neden olabilir. Ağır vakalarda, bu yara izi karaciğer yetmezliğine yol açabilir.
Çok fazla alkol tüketen bir kişide yağlı karaciğer geliştiğinde, bu hastalık alkollü yağlı karaciğer hastalığı olarak bilinir. Çok fazla alkol içmeyen bir kişide ise, alkolsüz yağlı karaciğer hastalığı olarak bilinir. Dünya Gastroenteroloji Dergisi’ndeki araştırmacılara göre alkolsüz yağlı karaciğer hastalığı, ABD ve Avrupa’daki insanların yüzde 25 ila 30’unu etkiliyor.
Karaciğer yağlanması (steatosis), karaciğer hücrelerinde aşırı yağ birikimi sonucunda oluşur ve karaciğerin kendini koruma amaçlı oluşturduğu yağ bezleridir. Karaciğer hücrelerinde normalden fazla yağ toplanması sebebiyle meydana gelen tıbbi bir durum olan karaciğer yağlanması, toplumdaki her 4-5 kişiden birinde görülmektedir.
Gıda alışkanlıklarınızın değişimi ile gelen sağlıksız beslenme, hareketsiz yaşam, sosyal hayatla ile birlikte artan alkol kullanımı, şok diyetler ve genetik yatkınlık gibi faktörler ile günlük yaşamdaki bazı yanlış alışkanlıklarımız karaciğer yağlanmasına zemin hazırlamaktadır.
Karaciğer Yağlanmasının Belirtileri
Birçok durumda, yağlı karaciğer belirgin semptomlara neden olmaz. Ancak karnınızın sağ üst tarafında yorgun hissedebilir, rahatsızlık veya ağrı hissedebilirsiniz. Yağlı karaciğer hastalığı olan bazı kişilerde karaciğer skarlaşması (yara izi) da dahil olmak üzere komplikasyonlar gelişir. Karaciğer skarlaşması, karaciğer fibrozu olarak bilinir. Şiddetli karaciğer fibrozu gelişirse bu da siroz gibi hayati tehdit oluşturan hastalıklara yol açabilmektedir. Siroz sonucunda karaciğer yetmezliğine kadar ilerleyen olumsuz bir durum oluşur.
Siroz aşağıdaki gibi semptomlara neden olabilir:
- İştahsızlık
- Kilo kaybı
- Zayıflık
- Yorgunluk
- Burun kanaması
- Kaşınan cilt
- Sarı cilt ve gözler
- Karın ağrısı
- Karın şişmesi
- Bacakların şişmesi
- Erkeklerde meme büyümesi
- Bilinç bulanıklığı
Siroz potansiyel olarak hayatı tehdit eden bir durumdur. Tanıma ve yönetme için ihtiyacınız olan bilgileri edinin.
Karaciğer Yağlanmasının Sebepleri
Yağlı karaciğer, vücudunuz çok fazla yağ ürettiğinde veya yağı yeterince verimli bir şekilde metabolize etmediğinde gelişir. Fazla yağ karaciğer hücrelerinde depolanır ve burada yağ karaciğer hastalığına neden olur. Bu yağ birikimine çeşitli şeyler neden olabilir. Örneğin, çok fazla alkol içmek alkollü yağlı karaciğer hastalığına neden olabilir. Bu, alkole bağlı karaciğer hastalığının ilk aşamasıdır. Çok fazla alkol almayan insanlarda, yağlı karaciğer hastalığının nedeni daha az açıktır.
Aşağıdaki faktörlerden biri veya daha fazlası rol oynayabilir:
- İnsülin direnci
- Obezite
- Yüksek kan şekeri
- Kanınızdaki yüksek yağ seviyeleri, özellikle trigliseritler
Daha az yaygın nedenler şunlardır:
- Gebelik
- Hızlı kilo kaybı
- Hepatit C gibi bazı enfeksiyon türleri
- Bazı ilaçların yan etkileri
- Belirli toksinlere maruz kalma
Bazı genler yağlı karaciğer geliştirme riskinizi de artırabilir.
Karaciğer Yağlanmasında Çözümler
Karaciğer yağlanmasının çözümünde en önemli adım, yağlanmaya sebep olan faktörlerin düzeltilmesidir. Kilo vermek, kan şekeri ve kan yağlarının kontrolünün sağlanması, insülin direncinin düzeltilmesidir. Dünya’da hala devam etmekte olan pek çok çalışma bulunmasına rağmen, hiçbir ilaç çözümü karaciğer yağlanmasının çözümünde kilo vermek kadar etkin değildir. Yaşam tarzı değişiklikleri, yağlı karaciğer hastalığının ilk basamak tedavisidir. Mevcut durumunuza ve yaşam tarzı alışkanlıklarınıza bağlı olarak, aşağıdakilere yardımcı olabilir:
- Kilo vermek
- Alkol alımını azaltmak
- Haftanın çoğu gününde en az 30 dakika egzersiz yapın
- Aşırı kalori, doymuş yağ ve trans yağ bakımından düşük, besin açısından zengin bir diyet yiyin
Bazı kanıtlar E vitamini takviyelerinin yağlı karaciğer hastalığının neden olduğu karaciğer hasarını önlemeye veya tedavi etmeye yardımcı olabileceğini düşündürmektedir. Ancak, daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Çok fazla E vitamini tüketmeyle ilişkili bazı sağlık riskleri vardır.
Yağlı Karaciğer Hastalığı İçin Diyet
Yağlı karaciğer hastalığınız varsa, doktorunuz durumu tedavi etmeye ve komplikasyon riskinizi azaltmaya yardımcı olmak için diyetinizi ayarlamanızı teşvik edebilir. Örneğin, aşağıdakileri yapmanızı tavsiye edebilirler:
- Meyveler, sebzeler, baklagiller ve kepekli tahıllar da dahil olmak üzere bitki bazlı gıdalar açısından zengin bir diyet yiyin.
- Tatlılar, beyaz pirinç, beyaz ekmek, diğer rafine tahıl ürünleri gibi rafine karbonhidrat tüketiminizi sınırlayın.
- Kırmızı et ve diğer birçok hayvansal üründe bulunan doymuş yağ tüketiminizi sınırlayın.
- Birçok işlenmiş atıştırmalık yiyecekte bulunan trans yağlardan kaçının.
- Alkolden kaçının.
Doktorunuz kilo vermek için diyetinizden kalori kesmenizi teşvik edebilir. Yağlı karaciğer hastalığını yönetmenize yardımcı olabilecek diğer diyet değişiklikleri hakkında daha fazla bilgi edinin.
- Karaciğer hastalığı olan kişilerin çalışmalarında, günde iki veya daha fazla fincan kahve içtiklerini bildirenlerin, az kahve içen veya hiç içmeyenlerden daha az karaciğer hasarı vardı. Kahvenin karaciğer hasarını nasıl etkileyebileceği henüz net değildir, ancak bulgular iltihapla mücadelede rol oynayabilecek belirli bileşikler içerebileceğini göstermektedir.
Risk Faktörleri
Yüksek miktarda alkol içmek karaciğer yağlanması riskini artırır.
Aşağıdaki durumlarda da yüksek risk altında olabilirsiniz:
- Obezite
- İnsülin direnci
- Tip 2 diyabet
- Polikistik over sendromu
- Gebelik
- Hepatit C
- Yüksek kolesterol seviyesi
- Yüksek trigliserit seviyesi
- Kan şeker seviyelerinin yüksek olması
Örnek Menü
Kahvaltı:
- 1 bardak yarım yağlı süt
- 4 yemek kaşığı yulaf ezmesi
- 1 porsiyon meyve
- 2 adet ceviz içi
- 1 yemek kaşığı keten tohumu
Ara öğün:
1 porsiyon meyve
15 adet çiğ badem veya fındık
Öğlen:
- 1 küçük tabak sebze yemeği/ bakliyat yemeği
- 1 kase yarım yağlı yoğurt
- Mevsim salata
Ara öğün:
- 2 dilim yarım yağlı beyaz peynir
- 2 adet kepekli grissini / 1 adet galeta
Akşam:
- 1 porsiyon sebze yemeği
- 1 kase yarım yağlı yoğurt
- Mevsim salata
Akşam(haftada 2-3 gün alternatif olarak):
- 100-150 g ızgara hindi/balık
- mevsim salatası
Ara öğün:
- 1 çay bardağı leblebi