Proteinler; vücut organlarının esas öğesidir. Proteinlerin görevleri arasında ilk sırada vücudun büyüyüp gelişmesine katkı sağlamak gelmektedir. Verilere göre, 4-6 yaş arasındaki çocukların fiziki ve zihinsel gelişimlerini tamamlayabilmeleri için günde 20-25 gram protein tüketmeleri gerekmektedir. 7-9 yaş arasındaki çocuklar da bu değer 26-38 gram olup, 10-13 yaşındaki çocuklar için 39-60 gram arasındadır. Çocukların protein ihtiyacı, bitkisel ve kaliteli protein kaynakları olan hayvansal ürünlerden dengeli ve yeterli ölçüde karşılanmalıdır.

İlk Olarak Düşük Proteini İnceleyelim

Düşük enerji ve protein alımında adaptasyon üç çeşittir. Biyolojik/genetik, fizyolojik/metabolik, davranışsal/sosyaldir. Bunlar çoğu zaman birbirinin içine girmesine rağmen davranışsal, genetik ve metabolik adaptasyonun birbirinden ayırt edilmesi gereklidir. Örneğin, hayatı boyunca fazlaca süt tüketen kişilerde yetişkinlikte bağırsak laktaz aktivitesi korunurken, çok az süt tüketenlerde laktaz aktivitesi kaybolur. Bu durum metabolik adaptasyon olarak görülebilirse de olayın oluşması belki de genetiksel olarak tek bir gene bağlanabilir.

Küçük çocuklarda yapılan çalışmalarda protein alımındaki değişikliklerin protein değişiminde çok az değişiklik yaptığını göstermiştir. Zengin bir protein alımında ( 6 g/kg/günde ) amino asit azotunun % 25’i üre olarak atılırken, 1.2 g/kg/günde alındığında ise amino asit azotunun sadece % 4’ü atılmıştır.

Protein Miktarı

Süt ve yoğurt gibi sulu olanlarda az, çökelek, peynir ve özellikle süt tozunda çoktur. Okul öncesi çocuğun diyetinde bu gruptan günde 2-3 porsiyon bulundurulmalıdır. Süt ve türevlerinden, 5-6 yaş okul öncesi çocuklarının tüketebileceği porsiyon örnekleri olarak 1 fincan süt, 1 fincan yoğurt 1 porsiyon olarak değerlendirilebileceği gibi 1/2 fincan dondurma ve tatlı yoğurt, 1/2 fincan puding yarım porsiyon (1/2) olarak değerlendirilebilir. Sonuç olarak en azından verilecek olan 2 su bardağı süttür (400-500 gr.). Çocuğun süt içmekten bıkmaması için; sabah, ara kahvaltıda ve gece yatmadan önce verilebilir. Okul öncesi çocuğun 500 – 600 gram üzerinde süt tüketmesi için zorlanmamalıdır. Çünkü aşırı miktarda verilen süt, çocuğun kendisi için gerekli diğer besinleri yemesini engelleyebilir. Yumurta örnek protein kaynağıdır. Bir yumurta da ortalama 6 gram kadar protein, 37 gram kadar su, 6 gram kadar yağ ve çok az karbonhidrat vardır. 

Okul öncesi çocuğun diyetinde bu gruptan günde ilk yaşlarda 1/2 porsiyon kadardan başlanarak (bir yumurta, bir köfte kadar et ya da bir yemek kaşığı kuru baklagiller), çocuk büyüdükçe (4-6 yaş) bu oran 1–1.5 tam porsiyona arttırılabilir. Et, Yumurta, Kuru baklagillerden, 5-6 yaş okul öncesi çocuklarının tüketebileceği porsiyon örnekleri olarak 2-3 pişmiş köfte büyüklüğünde et, 3-4 parça küçük tavuk budu, 3-4 kaşık pişmiş kuru baklagiller, 1 yumurta 1 porsiyon olarak değerlendirilebilir.

Dünya Sağlık Örgütü ( FAO/WHO/UNU uzmanlar grubu ) tarafından günlük güvenilir protein gereksiniminin;

• Bebeklerde % 43’ünün,
• Okul öncesi yaş grubunda % 32’sinin, 
• Okul çağında % 22’sinin, 
• Yetişkinlerin % 11’inin elzem amino asitlerden sağlanması önerilmiştir. 

Büyümenin devamlılığının sağlanması ve enzimlerin, hormonların sentezi için 1-3 yaş grubunda ortalama günde 16 gram 1,2 gr/kg/gün, 4-5 yaş grubu çocuklarda ise günde 24 gram 1,2-1,5 gr/kg/gün protein ihtiyacı bulunmaktadır. Günlük beslenme planı içinde yüksek kaliteli proteinlerden 1 yumurta, 500 ml. süt veya yoğurt, 1 köfte kadar et veya 1 porsiyon kuru baklagilleri tüketiyorsa çocuğun protein alımı yeterlidir. Toplam günlük protein miktarının %50’sinin yeterli protein kaynakları olarak süt, peynir çeşitleri, yoğurt, et grubu ve yumurtadan karşılanması gerekir.

Elzem Amino Asitler Nelerdir? 

Elzem Aminoasitler (Eksojen, temel, esansiyel), bu gruptaki aminoasitler vücutta sentezlenemezler, zorunlu olarak gıdalarla dışarıdan alınmaları gerekir. Bu aminoasitler; lizin, izolösin, lösin, metiyonin, treonin, triptofan, fenil alanin, valin olmak üzere sekiz adettir. Ayrıca bebekler için, arjinin ve histidinin de elzem aminoasitler olduğu bildirilmektedir. 

 Hangi Besinlerde Elzem Amino Asitler Vardır? 

• Et
• Süt ürünleri
• Yumurta
• Bazı sebzeler
• Kuru baklagiller
• Patates ( 1 bütün pişmiş patates günlük elzem amino asit ihtiyacının %15’ini karşılar. )
• Nohut ( 250g pişmiş nohut günlük elzem amino asit ihtiyacının %25’ini karşılar. )
• Barbunya ( 170g pişmiş barbunya günlük elzem amino asit ihtiyacının %30’unu karşılar. )
• Soya fasulyesi ( 170g pişmiş soya fasulyesi günlük elzem amino asit ihtiyacının %116’sını karşılar. )
• Kabak çekirdeği ( 227g kabak çekirdeği günlük elzem amino asit ihtiyacının %150’sini karşılar.)
• Bakla ( 170g pişmiş bakla günlük elzem amino asit ihtiyacının %26’sını karşılar. )
• Antep fıstığı ( 123g Antep fıstığı günlük elzem amino asit ihtiyacının %50’sini karşılar. )

Okul Öncesi Yaşlarda Beslenme ( 3-5 Yaşları Arası )

Okul öncesi çocuğun yemek yeme alışkanlığının gelişmesinde ailenin etkisi çok fazladır. Bu dönemde çocuğun çikolata, şeker, pasta, kola gibi besleyici niteliği az olan besinlere alışmamasına özen gösterilmelidir. Yemek yeme saatleri düzenli olmalı ve yemek aralarında bu besinlerin çocuğa verilmesinden kaçınılmalıdır.