Vücudumuzun önemli organlarından biri olan karaciğer vücudun metabolik olarak en aktif organıdır. Karaciğer hastalıklarında teşhis ne yazık ki geç koyulmaktadır. Karaciğerde oluşan hastalıklar pek fazla belirti vermemekte ve hastalar genelde başka hastalıklar nedeniyle hastaneye gittiğinde ortaya çıkmaktadır. Karaciğer kaynaklı olan hastalıklar aslında en tehlikeli hastalıklardır. Bu hastalıklarda tedaviye erken başlanmazsa, hasta hayatını bile kaybedebilir.
Karaciğer hastalıklarında oluşan belirtiler nelerdir?
Sürekli halsiz olma hissi, konsantrasyonda azalma, mide bulantısı ve kusma, bazı yiyeceklerden tiksinme, üst karın bölgesinde sağ tarafta gerginlik, kaşıntılar, balçık rengi dışkı, kilo değişimi, karında şişlik olması, iştahta azalma, burun kanaması, iç kanama olması, ciltte ve gözlerde sararmalar, adele ve eklem ağrıları oluşabilir.
Karaciğer hastalıkları çeşitleri nelerdir?
Hepatit A, B ve C, siroz, karaciğer büyümesi, karaciğer yağlanması, karaciğer yetmezliği, karaciğer kanseri başlıca karaciğer hastalıklarıdır.
- Hepatit A,B ve C
Hepatit A, en bulaşıcı olan hastalıktır. Bu hastalığı taşıyan bir kişi ile yakın olduğunuzda, ortak paylaşımlardan dolayı bulaşır. Karaciğerde iltihaplara neden olur. Bulantı, kusma ve ishal, iştahsızlık, mide ve bağırsak sorunları, karın üst bölgesinde ağrı, yorgunluk, eklemlerde ağrılar ve ateş oluşabilir. Virüs genelde ağız yolu, yiyecek ve içeceklerle bulaşır. Çiğ yenilen sebzeler, salatalar, gübre olarak kullanılan çeşitli dışkılar nedeniyle bulaşabilmektedir.
Hastalıktan korunmak için, sağlıklı ve temiz içme suyu kullanılmalıdır, besinler kesinlikle yüksek derecede pişmeli ve çiğ olanlar iyice yıkanmalıdır, sular gerekirse kaynatılmalıdır, hijyene dikkat edilmeli ve eller sabunla yıkanmalıdır.
Hepatit B, karaciğerde iltihap ve hücrelerde hasar yaratan virüstür. Sadece insanlarda hastalık yapan bu virüs direkt olarak karaciğere yerleşir. Sağlık personeli, kan değişimi yapılan hastalar, hemofili ve diyaliz hastaları, hepatit B virüsü taşıyan kişi ile aynı evde yaşayanlar, uyuşturucu bağımlıları, hijyeni eksik yerde yaşayanlarda hepatit B çok daha fazla görülür. Hastalığı kapan kişilerin neredeyse yarısı belirti oluşmadan hastalanır. Kırıklık, yorgunluk, hafif ateş, mide bulantısı, karın ağrısı, eklemlerde ve kaslarda ağrı, çok nadiren sarılık bazen de karaciğer yetmezliği oluşabilir.
Hepatit C, virüs ile bulaşır. Karaciğer hasarı ve karaciğer sirozu oluşturur. Virüs kandan kana bulaşır. Sıklıkla uyuşturucu kullananlarda bu nedenle sık görülür. Ayrıca, kan nakli olan insanlarda da ortaya çıkabilmektedir. Hastalık tedavi edilmediğinde siroza dönüşür.
- Siroz
Siroz, kronik bir karaciğer hastalığıdır. Sirozda yumrular şeklinde karaciğer dokusunda değişim meydana gelir. Genelde kalıtsal yatkınlık, hepatit ve alkolizm kaynaklı oluşmaktadır.
Sirozda, aşırı bağ doku oluşumu vardır. Bazen zedelenen karaciğer hücresi, bağışıklık sistemi tarafından yabancı madde olarak algılanır ve sistem antikor üreterek siroz oluşur. Siroz tanısı için, hastadan kan tahlili ve karaciğerden parça alınması gerekir. Sirozu olan hastanın karaciğeri serttir. Dalak büyüktür ve hasta sarıdır, fakat yanaklar ve eller kırmızıdır.
Alkol kaynaklı sirozda kesin tedavi yoktur. Alkolü bırakmak, hepatit için aşı uygulaması, aşırı yağlı yemekler yenmemesi, ailede siroz geçmişi varsa düzenli kontrol yapılması hastalıktan korunmak için gereklidir.
- Karaciğer Yetmezliği
Karaciğer yetmezliği, karaciğerin işlevlerinin bir bölümünü ya da tamamını yerine getirememesi durumunu ifade eder. Karaciğerin birbirinden çok farklı birçok işlevi olduğundan karaciğer yetmezliği hastalarının da belirtileri ve hastalığın seyri çok farklı olmaktadır. Dolayısıyla sendromlar çok değişken ve belirsizdir, karaciğer işlevlerinden tam olarak hangilerinin bozulduğunu ve hangi semptomlara yol açtığını ortaya koymak çok zordur.
Karaciğer yetmezliği, çok geniş bir hastalık skalasını kapsadığından, her hasta için uygulanabilecek tek bir tedavi planı çizilemez. Her hastada, hastanın ve hastalığın özellikleri göz önüne alınarak farklı bir tedavi belirlenir. Tedavinin yanında hastadan beslenme alışkanlıklarını düzenlemesi istenebilir. Hastanın yeterli protein alması, gerekiyorsa vitamin desteği alması, ödemli hastaların sodyum ve su oranını düşürecek diyet uygulaması, ve tüm hastalarda alkollü içkilerden tamamen vazgeçilmesi önerilir. Karaciğer tedavisinde kullanılan ilaçlar ise ancak semptom gidericidir.
- Karaciğer Yağlanması
Karaciğerde aşırı yağ birikimine karaciğer yağlanması denilir. Alkol, kötü beslenme, hastalıklar ve ilaçların yan etkileri, diyabet ve metabolik sendrom başlıca oluşma nedenleridir. Kullanılan kortizon, antibiyotik ve sağlıklı kilo verilerek hastalığın tedavisi planlanır. Hastaların yağlı gıdalardan uzak durması ve diyabet varsa kan şekerinin kontrol altına alınması istenir.
- Karaciğer Büyümesi (Hepatomegali)
Hepatomegali, karaciğer içindeki hücresel ve yapısal elemanların sayı ve büyüklüğünde artış gösteren bir durumdur. Karaciğer büyümesi her yaş grubunda ve her cinsiyette görülebilir.
Hepatomegali çoğunlukla karında hissedilen bir kitle şeklinde ya da nedene bağlı olarak sarılık şeklinde de kendini gösterir. Karaciğerin büyümesinden dolayı hastaların karnının sağ üst kısmında kaburgaların altında ağrı, karında gaz, şişkinlik ve spazm, sürekli yorgunluk hissi, güçsüzlük, mide bulantısı ve kilo kaybı gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Karaciğer büyümesinde tedavi altta yatan nedene yöneliktir. Karaciğer büyümesi tedavisinde erken teşhis önemlidir.
- Hepatik Ensefalopati
Hepatik ensefalopati, karaciğer hastalıkları sonucu beyin ve sinir sisteminde hasar oluşmasıdır. Siroz, hepatit, portal hipertansiyona bağlı oluşabileceği gibi, çeşitli ilaç kullanımları, aşırı proteim alımı, gastrointestinal kanama ve bazı cerrahi girişimler de hepatik ensefalopatiyi tetikleyebilir. Kişinin bilinç, davranış ve kişiliğinde değişiklikler meydana gelir. Yer zaman tanımının kaybı, unutkanlık ve hafıza bozuklukları görülür.
Hepatik ensefalopati, hastanede devamlı kontrol altında tutularak tedavisinin gerçekleştirilmesi gereken bir hastalıktır. Tedavinin amacı, hastalığa yol açan etkenlerin yok edilmesi ve toksinlerin nötralizasyonudur.
- Karaciğer Kanseri
Karaciğerin kendi hücrelerinden kaynaklanan kanserler, karaciğere başka organlardan yayılan kanserlere göre oldukça az görülür. Karaciğer kendini yenileme kapasitesi çok yüksek bir organ olmasına rağmen orta yaş üzeri insanlarda karaciğer tümörlerine dünyanın bazı bölgelerinde daha sık olarak rastlanabilir. Karaciğer tümörleri iyi huylu (kötü huylu) olabilirler.
Karaciğer kanserinin sirozla ve Hepatit B virüsüyle birlikte görülme sıklığı oldukça yüksektir. Bunun yanında çeşitli toksik maddelerin de karaciğer kanserine yönelik riski artırdığı bilinmektedir.
Karaciğer kanserinin belirtileri genellikle sağ karında başlayıp omuza doğru yayılan gezici ağrılar, hazımsızlık, iştahsızlık, bulantı, kusma, kansızlık, halsizlik ve bazen de ödemdir. Çocuklardaki belirtiler ise büyümenin durması, iştah kaybı ve karında kitledir.