Son yıllarda, gıdalarda gelişmesi istenmeyen mikroorganizmalara karşı doğal koruyucu kullanma eğilimi giderek artmaktadır. Antibakteriyel etkiye sahip olduğu bilinen bazı mikroorganizmalar, ya da mikroorganizmaların ürettikleri metabolik ürünler doğal koruyucu maddeler olarak kabul edilmektedir. Gıda ihtiyacımızın büyük bir çoğunluğunu, hazır ve işlenmiş gıdalardan karşılamak zorunda kalmamız ve gıdaların içerisinde sağlığımıza zararlı maddelerin kullanılması, bireyleri bilinçli tüketici olmaya zorlamaktadır.
Natamisin Nedir?
Natamisin, gıdalarda oluşan maya, küf ve mantarlardan korunmak için koruyucu olarak kullanılmaktadır. Gıda katkı maddesi olarak E235 kodu ile geçmektedir. Natamisin, ilk olarak Güney Afrika’nın Natal eyaletinin yakınlarındaki toprak örneklerinden izole edilen, Streptomyces Natelensis kültürü süzüntülerinden elde edilmiştir. 1955 yılında keşfedilen doğal bir antibiyotiktir. Natamisin, beyaz krem renkli, kokusuz ve tatsızdır. Natamisin, neredeyse tüm maya ve küfler üzerine etki gösterirken bakteri, virüs ve protozoalara karşı bir etkisi bulunmamıştır.
Natamisinle İlgili Yapılan Çalışmalar Nelerdir?
- Natamisinin, peynirler üzerinde etkisini gözlemlemek için yapılan araştırmalarda, natamisin eklenmesinin antibakteriyel etki için uygun olduğu ve sert peynirlerin raf ömrünü uzattığı gözlemlenmiştir.
- Et ve et ürünlerinin, gıda kaynaklı hastalıkların baş etkeni oldukları bilinmektedir. Köfteler üzerinde yapılan bir araştırmada, natamisinin köfteler üzerine etkisi ve antibiyotiklerin köftelerde kulanım olanakları araştırılmıştır. Araştırmanın sonucunda; renk, koku, tat ve lezzeti genel olarak aynı bulunmuştur. Natamisinin, köftelerin tüketim süresini arttırdığı gözlemlenmiştir.
- Yapılan başka bir çalışmada, çiğ süte natamisin ilave edilerek, farklı ph değerlerinde yoğurtlar elde edilmiştir. Natamisin ilavesinin, yoğurtlarının raf ömrü süresine etkisi araştırılmıştır. Natamisin ilavesinin yoğurtlarının, maya ve küf sayısı üzerine önemli etkisi bulunmuştur. Kimyasal, fiziksel ve duyusal özelliklerine ise etkisi önemsiz bulunmuştur. Natamisin ilave edilmiş yoğurtlarda, maya ve küfe rastlanmazken, ilave edilmemiş yoğurtlarda maya ve küf depolama süresi boyunca artmıştır.
Ülkemizde Natamisin Kullanımı Yasal Mıdır?
Ülkemizde, sadece peynir ve işlenmiş et yüzeyine natamisin kullanımına onay verilir. Yoğurda, natamisin eklenmesi yasal değildir. Yasal olmamasına rağmen, bazı yoğurtlarda natamisine rastlanmaktadır. Natamisin yoğurda, yoğurt üretiminde kullanılarak doğrudan ilave edilir ya da mayalanmış yoğurdun üzerine direk eklenir. Natamisinin etkisi, ortam şartlarına göre değişiklik gösterebilmektedir. Toksikolojik çalışmalarda, hayvanlarda genelde kilo alımında artış veya kilo alımında azalma gözlenmektedir. İnsanlar üzerinde yapılan çalışmalarda ise; ishal, bulantı ve kusma gözlemlenmektedir. Bu nedenle, insan sağlığı için yararlı ve besin değeri yüksek olan yoğurda, natamisin gibi insan sağlığına olumsuz etkisi bulunan gıda katkı maddelerini, eklemekten vazgeçilmesi gerekmektedir. Yapılan bir çalışmada, Türkiye’deki bazı yoğurtların içeriklerini incelenmiştir. Natamisin içeren örneklerin, yerel düzeyde üretim yapan yoğurtlar olduğu gözlemlenmiştir. Bu sonuçlara göre, yerel yoğurt üreticilerinin yeterli, uygun koşulları sağlamadıkları gözlemlenmiştir. TGK renklendiriciler ve tatlandırıcılar dışındaki gıda maddeleri tebliğinine göre natamisin, sert ve yarı sert peynirler ve kurutulmuş sucuk, salam ve sosislerde kullanılmasının dışında, başka hiçbir gıdada kullanılmasına izin verilmemektedir.
Diğer Ülkelerde Natamisin Kullanımı Yasal Mıdır?
- Belçika, Hollanda, Polonya, Portekiz, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, İspanya, Macaristan, İtalya, İngiltere, Letonya, Yunanistan, Almanya, Fransa, İsviçre, İsveç, Finlandiya, Estonya, Slovenya, Danimarka, Norveç, Arjantin, Brezilya ve Yeni Zelanda’ da da Türkiye gibi sadece peynir ve işlenmiş et yüzeyine natamisin kullanımına onay verilir.
- Litvanya, Bulgaristan, Şili, Kıbrıs, Venezuela, Ukrayna, İzlanda, Hindistan, Kolombiya, Paraguay ve Uruguay’da ise sadece peynir yüzeyinde natamisin kullanımına izin verilmektedir.
- Amerika’da sadece rendelenmiş peynir yüzeyinde natamisin kullanımına izin verilmektedir.
- Çin’de peynir, işlenmiş et, bazı fırınlanmış ürünler ve meyve sularının yüzeyinde natamisin kullanımına izin verilmektedir.
- Güney Afrika’da ise peynir, işlenmiş et, meyve suyu, şarap, balık ürünleri, yoğurt, konserve ve süzme peynir yüzeyine natamisin kullanımına izin verilmektedir.