Mineraller, vücudun sağlıklı kalabilmesi için önemli olan inorganik bileşenlerdir. Günde 100 mg altında ihtiyaç duyulan minerallere eser mineral denilmektedir. Bu minerallerin fazla alımı vücutta toksik etki yaratabilmektedir. Aynı zamanda bu eser minerallerden bazılarının fazla alımı beyin üzerinde olumsuz etkilere yol açabilmektedir. Metal birikiminin neden olduğu hasar, ciddi nörolojik bozukluklar da dahil olmak üzere kalıcı yaralanmalara neden olabilir. 

 

Bakır

Bakır önemli eser elementlerdendir. Bakır, vücudumuzdaki bazı enzimler için gereklidir. Demir metabolizmasında da önemli rol oynar. Yetişkinler günde 900 mcg (mikrogram) bakıra ihtiyaç duyar. Bakır fazlalığı durumunda Wilson Hastalığı, akut ve kronik bakır toksisitesi gibi klinik durumlar oluşabilir. Sakatatlar, etler, balık, susam, fıstık, kuru baklagiller, kakao, yumurta ve yeşil sebzelerde yüksek miktarda; tahıllar ve diğer sebzelerde orta miktarda; süt ve taze meyvelerde ise çok az miktarda bakır bulunur.

Ancak bakır paslanabildiği (oksitlenebildiği) için tehlikelidir. Fazla alınan bakır da vücutta oksitlenerek serbest radikal oluşumuna neden olur. Bu oluşumlar da beyin hücrelerine zarar veriyor. Beyin ve hafıza üzerine toksik etkilere yol açıp Alzheimer riskini arttırıyor. 

 

Demir

Vücutta kırmızı kan hücrelerine rengini veren, oksijen taşınmasını sağlayan hemoglobin içinde yer alır. Kişilerin hemoglobinin düzeylerinin bilişsel işlev arasındaki ilişkisi araştırılmıştır. Sağlıklı hemoglobin seviyesine sahip kişiler bilişsel testlerde iyi performans göstermişlerdir. Düşük veya yüksek hemoglobine sahip kişilerse kötü performans sergilemişlerdir. Erkek yetişkinlerin günlük demir ihtiyacı 8 mg iken kadınlarınki (19-50 yaş arası) 18 mg’dır. Sakatatlar, etler, pekmez, kuru meyveler, susam, kurubaklagiller, kuru domates ve patlıcanda yüksek miktarda demir bulunur.

Demirin de fazla alımı toksik etki yapıyor. Beyindeki demir birikimi veya aşırı demir yükü genellikle Parkinson ve Alzheimer hastalıkları gibi nörodejeneratif bozukluklarla ilişkilidir. Beynin demir kullanımı ve metabolizması için yüksek seviyede düzenlenmiş sistemine rağmen, bu bozukluklar genellikle demir metabolik yollarındaki bozulmaları takiben ortaya çıkar. Hemokromatoz durumu bir demir metabolizması bozukluğudur. Hemokromatoz hastalarının vücutlarında gereksinmelerinden daha fazla demir birikmektedir. Vücut fazla demiri atmanın bir yolunu bulamadığı için dokular ve organlarda demir giderek artmaktadır. Yorgunluk, güçsüzlük ve ağrıya sebep olarak kalp hastalığı, diyabet, karaciğer hasarı, arterit ve başka birçok soruna yol açabilmektedir.

 

Çinko

Metabolizma, sindirim ve sinir sistemini yöneten birçok enzimi etkiler. Erkek yetişkinlerin günlük çinko gereksinimi 11 mg, kadınların ise 8 mg’dır. Ancak doz aşımı bile toksik etkilere sebebiyet verebilmektedir. Sakatatlar, etler, balık, buğday ruşeymi, kabak çekirdeği, badem, ceviz içi ve peynirde yüksek miktarda çinko bulunur. Fazla miktarda çinko tüketmekten kaçınmak gerekir.

 

Metaller Nerelerde Bulunurlar ve Nasıl Korunabiliriz?

 

• Sakatatlar: Organ etleri (ciğer vb.) ve kabuklu deniz ürünleri (ıstakoz, yengeç vb.) metaller çok fazla miktarda bulunmaktadır. Genel olarak vücudun alması gerekenden çok daha fazla miktarda demir ve diğer metaller alınabilmektedir. Fazla alımda toksik etkilere yol açabilmektedir. Sebze tüketimini artırmak doğru bir yönelim olacaktır. Yeşil yapraklı sebzeler ve kuru baklagiller demir açısından da zengindir.

 

• İşlenmiş Gıdalar: İşlenmiş gıdalar, günlük gereksinimden çok daha fazla metalin vücudumuza girme sebebidir. Etiketleri inceleyerek seçeceğimiz gıdalara dikkat edebiliriz.

 

• Multivitaminler: Multivitamin takviyelerinin içerisinde gereksinim kadar veya gereksinimi aşabilen metaller bulunabilmektedir. Multivitaminlerin hangi metalleri içerdiği kontrol edilmelidir. İçerisinde minerallerin olmaması daha doğru olabilmektedir.

 

• Pişirme Ve Saklama Kapları: Güvenli pişirme kapları tercih edilmelidir. Mutfak eşyaları özellikle bakır veya demirden çok fazla üretilmektedir. Bu ürünlerden kaçınılmaya çalışılmalıdır. Cam ve çelik daha sağlıklıdır.

 

• İçme Suları: Musluktan akan suların güvenlik açısından nasıl olduğu kontrol edilmelidir. Birden fazla metal içerebilmektedirler. Sulardan emin olunmaz ise kaynak sularının tercih edilmesi daha sağlıklı bir tercih olacaktır.

 

Beyin Gelişimini Destekleyen Tarifler

Bilişsel Fonksiyonu Artıran Salata

Malzemeler: 

• Ispanak, 
• Roka, 
• Domates,
• Biber,
• Chia tohumu, 
• Avokado, 
• 1 tatlı kaşığı sızma zeytinyağı, 
• tuz, karabiber, kıyılmış çiğ sarımsak, limon.

Yapılışı: Bütün sebzeler iyice yıkanır. Küçük küçük doğranır ve bir kasenin içerisine eklenir. Üzerine de 1 tatlı kaşığı sızma zeytinyağı ilave edilerek hazır hale getirilir.