Yüksek kolesterol, sigara, tansiyon, aşırı alkol alımı, kişinin beslenme alışkanlıkları ve çevreden kaynaklanan birçok faktör zamanla damar içinde deformasyona neden olmaktadır. Bu deformasyona uğramış bölgede zamanla plak adı verilen bir tabaka oluşumu gözlenir ve bu plaklar damarların esnekliğini azalttığı gibi kan akışını da engellemektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalar sonucunda kan kolesterol seviyesinin düşürülmesi kalp hastalıklarının riskinin azaldığı anlamına gelmektedir. Homosistein seviyesinin normal olması kalp ve damar hastalıkları için önemlidir. Homosistein bir çeşit aminoasittir ve et ürünlerinden alınır. Yeterli miktarda B6, B12 ve folik asit alındığında homosisteinin zararlı olabilecek etkisi indirgenir.

Kolesterol her insanın vücudunda bulunan bir lipit çeşididir ve karaciğer tarafından üretilir. Kolesterol tereyağı, et, süt, kuyruk yağı gibi hayvansal gıdalarda bulunurken; sebze, meyve ve tahıl gibi bitkisel kaynaklarda bulunmaz.

HDL Kolesterol

İyi kolesterol olarak bilinmektedir. Hücrelerde fazla miktarda bulunan kolesterolü karaciğere geri taşır ve vücuttan parçalanarak atılmasında etkili olmaktadır. Hücre duvarında fazla kolesterolün birikmesini önleyerek damar hastalıklarından korunmaya yardımcı olmaktadır.

HDL seviyesi düşük ise, bunu arttırmanın en kolay yolu fiziksel aktivite yapmaktır. Fiziksel aktivitenin yanı sıra, düşük yağlı diyet tüketimi HDL seviyesini yükseltmeyi kolaylaştıracaktır.

HDL seviyesini arttırmak için yapılan şeyler, LDL seviyesinin de düşmesini sağlayacaktır. Doymuş yağlardan fakir diyet tüketimi, fiziksel aktivite yapmak ve yüksek posa tüketimi LDL seviyesinin düşmesini sağlayacaktır.

LDL Kolesterol

 Kötü kolesterol olarak bilinmektedir. Yüksek olması kalp damar hastalıkları riskini arttırır, hastalığın daha hızlı ilerlemesine ve kalp krizi riskinin artmasına neden olmaktadır. Aynı zamanda hücre duvarında biriken fazla kolesterol damarlarda daralma ve tıkanmaya da yol açmaktadır.

Kan kolesterol düzeyleri için önerilen değerler;

<200 mg/dL   normal ve olması istenen
  200- 239 mg/dL  sınırda ve yüksek
  >240 mg/dL yüksek
  > 35 mg/dL   HDL (iyi kolesterol) için istenen değer
  <130 mg/dL LDL (kötü kolesterol) için istenen değer

Günümüzde insanların aklına yanlış yerleşen olgulardan biri de diyetten yağı tamamen çıkarmaktır. Diyet ile alınan yağın vücutta çok önemli işlevleri bulunmaktadır. Bu sebeple yağsız bir diyet değil az yağlı bir diyet tüketilmelidir. Margarin ve tereyağ gibi doymuş yağ içeren besinler diyetten çıkarılmalıdır. Bunun yerine bitkisel sıvı yağları tercih edilmelidir. Balık çok iyi bir omega-3 kaynağıdır ve iyi kolesterolün yükselmesine, kötü kolesterolün düşmesine yardımcı olmaktadır.

Suda eriyebilen posa, bağırsaklarda kolesterolden üreyebilen safra asitlerini bağlar ve kolesterolün kana karışmadan bir miktarının ortamdan uzaklaştırılması sağlanmaktadır. Posadan zengin olan besinler ise, özellikle yulaf içeren ürünler, yulaf kepeği, pirinç, buğday kepeği, bazı sebze ve meyvelerdir. Antioksidan olarak adlandırılan ve kalp sağlığı için olumlu etkileri olan A ve C vitamini ile betakaroten alımı için sebze ve meyve tüketimine özen gösterilmelidir.

Hastalıklar genellikle birbirleri ile bağlantılı olarak ortaya çıkmaktadır. Yüksek tansiyon hastalarının, beslenme ve fiziksel aktivite durumlarına özen göstermemeleri sonucunda kalp krizi ve felç riski yükselmektedir.

Kalp damar hastalıkları neden olan risk faktörleri:

• Fiziksel aktivite azlığı ve hareketsiz yaşam
• Ailede kalp damar hastalıklarının bulunması
• Hipertansiyon geçmişinin bulunması
• HDL kolesterolün düşük olması
• Total kolesterol ve LDL kolesterolün yüksek olması
• Stres
• Vücut ağırlığının normalin üstünde olması hastalık riskini arttıran faktörlerdir.

Kalp Damar Hastalıkları Korunmada Beslenme Önerileri:

• Özellikle kan trigliserit değerinin yükselmemesi için tüketilen besinlere özen gösterilmesi gerekmektedir. Tereyağı, kuyruk yağı, iç yağ, tavuk/hindi derisi gibi yağ içeriği yüksek besinlerden kaçınılmalıdır.
• Eğer kanda total kolesterol değeri olması gerekenin üstünde ise kahvaltıda haşlanmış yumurta gün aşırı tüketilebilir.
• Fast food ürünlerde, kızartmalarda, içeriği bilinmeyen hazır yemeklerden uzak durulması gerekmektedir.
• Yemekler tereyağı veya margarin yerine ayçiçek yağı, mısırözü yağı, fındık yağı veya zeytinyağı ile hazırlanmalıdır.
• Yemeklere iç yağ veya kuyruk yağı ilave edilmemelidir.
• Mevsim sebze ve meyveleri tercih edilmelidir.
• Etli veya tavuklu sebze ya da bakliyat yemekleri hazırlanırken yağ eklenmemeli, etin kendi yağı ile pişirilmelidir.
• Bonfile, köfte, tavuk eti, hindi eti, balık gibi et ürünleri kızartma yerine ızgara, haşlama veya buğulama yöntemleri ile hazırlanmalıdır.
• Etsiz hazırlanan sebze yemeklerinde 1 kilogram çiğ sebzenin 1-2 yemek kaşığı sıvı yağ ile pişirilmesi yeterli olmaktadır.
• Süt, peynir, ayran, kefir veya yoğurt gibi süt ve süt ürünlerinin yarım yağlı veya yağsız olanları tercih edilmelidir.
• Tam yağlı beyaz peynir, süzme peynir, kaşar peyniri yerine yarım yağlı beyaz peynir veya lor peyniri tercih edilebilir.
• Hazır yoğurt veya ayran yerine evde mayalanmış yoğurt ve evde hazırlanmış ayranın tercih edilmesi daha sağlıklı ve probiyotikten zengin olmaktadır.
• Yapılan araştırmalarda yulaf ezmesinin kolesterolün düşürülmesinde etkili olduğu bulunmuştur. Günde maksimum 2 yemek kaşığı yulaf ezmesi veya yulaf kepeği beslenme düzenine eklenebilir.
• Beyaz ekmek, pide, lavaş gibi besinlerin yerine tam buğday, çavdar ve kepek ekmeği gibi esmer ekmek çeşitleri tüketilmelidir.
• Günde 2-3 adet ceviz içi tüketilmesinin kolesterolün düşürülmesinde etkili olduğu bulunmuştur.
• Krep veya omletler tam buğday unu veya yulaf ezmesi ile hazırlanabilir.
• Ana öğünlere mevsim yeşillikleri ile hazırlanmış zeytinyağlı salatalar eklenebilir.
• Günde 8-10 bardak su mutlaka içilmelidir.