Diyabet, pankreas tarafından salgılanarak kan şekerinin kullanımını düzenleyen insülin hormonu salgısının tamamen veya kısmen yetersizliği sonucunda meydana gelen metabolik ve endokrin bir hastalıktır. Sonuç olarak kişi, yediği besinlerden kana geçen şekeri yani glukozu kullanamaz. Hiperglisemi ile karakterize olup birçok sağlık sorununa sebep olur. Gestasyonel diyabette, gebelikten sonra genel olarak kan şekeri normale döndüğü gözlemlenmiştir.
Gestasyonel diyabet gebelikte ortaya çıkan veya ilk defa gebelikte tanı alan diyabet çeşidir. Gebeliğin son 4-8 haftasında açlık glukoz >105 mg/dl olması; hipertansiyonu ve sezaryen doğumu artırır.
Gebelik diyabeti, ikinci trimesterde başlar (özellikle gebeliğin 24. haftasından sonra hızlanarak artar). Görülme oranı %2-4 olduğundan her gebeye, özellikle riskli olan gebelere gebeliğin 24. ve 28. haftaları arasında tarama testi uygulanması gerekir.
Tanı ve Tarama
Tarama testi (OGTT), günün herhangi bir saatinde suda eritilen 50 gr şeker alındıktan 1 saat sonra kan şekeri değerine bakılmasıdır. Bu değer, 140 mg/dL’nin altında ise gebede gestasyonel diyabet yoktur eğer üzerinde ise, 100 gramlık ikinci bir şeker yüklemesi daha yapılır. Çıkan sonuca göre karar verilir. 75 gramlık tek bir yükleme testi ile tanı konulabilmektedir.
Gestasyonel Diyabet İçin Risk Faktörleri
Aşağıda belirtilen risk faktörlerinden herhangi birisine sahip bir gebenin gestasyonel diyabet riski daha yüksektir.
- Fazla kiloya sahip kadınlarda
- İlk muayene sırasında glikozüri (idrarda glikoz görülmesi)
- Metabolik sendrom, polikistik over sendromu ve hipertansiyon gibi diyabet gelişimi ile ilişkili hastalıklara sahip bireyler.
- Aile üyelerinde tip 2 diyabet olan bireyler
- Gebe kalma yaşı 25’ ten küçük olan bireyler
- Daha önce ölü doğum yapmış, kalıtsal hastalıklı bebek doğurmuş, iri bebek (4000 gram üzerinde) doğurmuş; birden fazla düşük yapmış olan bireyler riskli gruptadır.
Diyabete Bağlı Oluşacak Sağlık Sorunları
Karbonhidrat metabolizması bozukluğuna bağlı meydana gelen diyabet birçok sağlık problemine sebep olabilmektedir.
Fetüste oluşabilecek sağlık sorunları;
- Makrozomi
- Gelişme geriliği
- Erken doğum riski
- Polihidroamniyoz
- Konjenital anomaliler
- Oligoamniyoz
- Doğumsal travmalar
Yenidoğan bebeklerde oluşabilecek sağlık sorunları;
- Hiperbillurubinemi
- Hipoglisemi
- Respiratuar distress sendromu
- Serum elektrolit dengesizliği
- Ölüm
Annede oluşabilecek sağlık sorunları;
- Hiperglisemi
- Spontan abortus
- Hipoglisemi
- İdrar yolu enfeksiyonu
- Kronik anemi
- Preeklampsi
- Sezeryan doğum
- Organ hasarları
Beslenme Önerileri
Gestasyonel diyabette anne ve fetüs için yeterli besin sağlanmalı, normal glikoz seviyesi korunmalı ve ketozdan (yeterli glikoz olmadığı zaman vücuttan depolanmış yağdan enerji eldesi) kaçınılmalıdır. Genel olarak, gebeliğin ilk üç ayında artan bir enerji gereksinimi yoktur. Bununla birlikte, normal kilolu kadınların çoğu ikinci ve üçüncü trimesterde ek beslenmeye ihtiyaç duyar.
Karbonhidrat kaynağı olarak rafine karbonhidratlar yerine ağırlıklı olarak kompleks karbonhidrat kaynaklı beslenilmesi önerilir.
Emzirme
Gestasyonel diyabette veya diyabeti olan gebe kadınlar emzirme konusunda teşvik edilmelidir. Çünkü emzirme, tip 2 diyabet oluşma riskini kişiye göre değişmekle birlikte 3-4 ay sonra diyabet riskini azaltabilir. Hafif şişman veya şişman gestasyonel diyabeti olan kadınlarda doğumdan sonra kilo kaybetmeleri önerilmelidir. Kilo kaybı gestasyonel diyabetli kadınlarda gelecekte oluşabilecek tip2 diyabet riskini ve gestasyonel diyabetin tekrar olmasını önleyecektir.
Öğün Planlanması
Karbonhidrat içeren besinler, 3 ana öğün, 2-4 ara öğün olacak şekilde dağıtılarak gün boyunca tüketilmedir. Toplam kalori, az ve sık olacak şekilde öğünlere dağıtıldığı zaman yeterli insülin salgılanabilir ve böylece beslenmeyle diyabeti kontrol altına almış olabiliriz.
Son akşam öğünü ile ertesi sabah öğünü arası 10-12 saatten daha uzun süre olmamalıdır. Birey hipoglisemi ve hiperglisemi atakları yaşamamak için öğünlerini düzenli ve kontrollü porsiyon ölçüsü yaparak belirlenmelidir.