Tek yumurta ikizleri hariç her bireyin genetik yapısı bir diğerinden farklıdır. Ayrıca bireylerin yaşam tarzı alışkanlıkları (beslenme, egzersiz, sigara ve alkol kullanımı vb.), güneşten yararlanması, uyku düzeni, özgeçmişi, genetiği, hali hazırdaki sağlık durumu, biyokimyasal bulguları, hormonal değerleri, vücut ölçüleri ve tercihleri de birbirlerinden farklıdır.
Genetik yapı başta olmak üzere tüm bu faktörleri dikkate alarak bireyin beslenmesini düzenlemek ve bireye özgü diyet programı hazırlamak “kişiye özel beslenme” kavramını oluşturmuştur. Kişiye özel beslenme kavramı ise genetik testle desteklenmiştir.
Genetik Test Nasıl Uygulanır?
- Kişi uygulamadan 2 saat önce dişini fırçalar çünkü ağzını bütün besin artıklarından kurtarıp sigara vs. kullanmadan gelmelidir.
- Sağlık uzmanı özel bir tüp yardımı ile yanak içindeki epitel dokudan örnek alır.
- Aynı işlem diğer yanağa da yapılır.
- Kişinin yaşam tarzını değerlendirmek amacı ile 150 sorudan oluşan, beslenme ve yaşam tarzı anketi doldurulur.
- 6 hafta içinde kişiye özel genetik test raporu hazırlanır ve diyetisyen tarafından danışana açıklanır.
Bakın ABD Hükümeti Saymanlık Ofisi (GAO) Genetik Testler Hakkında Yayınladığı Raporda Ne Diyor:
Genetik testler tıbbi olarak ispatlanmamış ve anlamsız öngörülerde bulunarak tüketicileri yanlış yönlendirmektedir. Tüketiciler; bir hastalığı bulunduğu veya hastalıklardan korunmak için oldukça maliyetli suplamenleri almaları gerektiğini düşündürecek şekilde gereksiz bir uyarılma durumundadırlar. Bundan daha tehlikeli bir durum ise, test sonuçlarına göre tüketicilerin yanlış bir şekilde kendilerini sağlıklı saydıkları ama gerçekte durumun böyle olmadığı şartlarında ortaya çıkmaktadır.
Genetik Test Sonucu Önerilen Supplementlere Gerçekten İhtiyaç Var Mı?
Genetik testler, spesifik hastalıkların teşhisinde ve herhangi bir semptom göstermeyen risk gruplarındaki bireylerde belirleyici olarak kullanılır. Doğrudan halka satılan farklı tiplerdeki genetik analizlerle ilgili pazar gün geçtikçe büyüme göstermektedir. Bu testlerin büyük çoğunluğu beslenme önerileri ve supplementlerle birlikte verilmektedir. Önerilen supplementler genellikle ticari amaçla önerilmektedir.
Hastalıklara Olan Yatkınlığınızı Belirleyen Tek Şey Genetiğiniz Değildir
Sosyal ve ekonomik faktörler bazen hastalığın açığa çıkmasında genetikten daha etkili olabilir. Birey genetik testten sonra herhangi bir hastalığa karşı genetik yatkınlığının olmadığını anladığında rehavete kapılıp çevresel faktörleri görmezden gelebilir. Bu durum dolaylı olarak düşünüldüğünde, genetik test yaptırması kişinin sağlığını olumsuz yönde etkilemiş olur.
Bu durumun tam tersi de olabilir. Günümüzde bilinçli insan sayısı arttıkça sağlıklı bir yaşam tarzının desteklenmesine yönelik çabalar da artmaktadır. Birçok vakada, hastalıkların çoğunluğunun şüpheli olmayan bireylerde ortaya çıktığı görülmüştür. Şüpheli olmayan bireyler, sağlıklı yaşam anlayışını benimsemiş kişilerdir. Yani hastalıklarda çevre kadar genetiğin etkisi her zaman birlikte düşünülmelidir.
Genetik Alt Yapınız Hangi Diyetin Size Daha Uygun Olduğunu Belirleyebilir
Batı diyeti yağ ve karbonhidrat bakımından, Akdeniz diyeti lif bakımından zengindir. Japon diyetinde pirinç ve yeşil çay ağırlıklı beslenilir. Ketojenik diyette ise yüksek oranda yağ ve protein vardır ve karbonhidrat tüketimi sınırlandırılmıştır.
Yapılan bir araştırmada, genetik olarak farklı olan dört fareyi dört farklı diyetle beslemişlerdir. Daha sonra farelere standart yemeklerden oluşan bir kontrol diyeti verildi ve araştırmacılar farelerin kardiyovasküler sağlığını, kan basıncını, kan şekerini ve kolesterol seviyelerini ölçtüler.
Yapılan Çalışma Sonucunda:
- Bazı farelerde karaciğer yağlanması tespit edildi.
- Üç fare türü Japon diyetine olumlu tepki verirken, dördüncü türümüz bu diyete karşı olumsuz tepki gösterdi.
- Ketojenik diyette iki türden olumlu sonuç alınırken diğer iki türden olumsuz sonuçlar alındı.
- Batı diyeti çoğu farede metabolik sendromu ve obeziteyi arttırdı.
- Akdeniz diyeti ile bazı fareler sağlıklı kalırken bazıları kilo aldı.
Genetik Teste Dayalı Diyet Mümkün Müdür?
Beslenme genomiğinin toplum düzeyindeki sağlık önerilerini değiştirip değiştiremeyeceği ucu açık bir sorudur fakat toplumun bazı gruplarına spesifik önerilerde bulunulabilir. Örneğin, siyahi ırklı kişilerin laktoz intöleranslarının yüksek olmasından dolayı laktoz içeren yiyeceklerden uzak durmaları önerilebilir. Bu önerinin sunulabilmesi için kişinin genetik test yaptırmasına gerek yoktur.
Diyet ve gen etkileşimi üzerindeki çalışmalar ve özellikle genotip, diyetle alım ve hastalık riski arasındaki ilişkiler uluslararası alanda sıcak konulardır. Spesifik genotipler ve diyet bileşenleri arasındaki etkileşimlerin hastalık gelişimindeki rolünü temel alan bilimsel kanıtlar parçalar halindedir. Araştırmalar, genetik bir testin beslenme önerileri adına temel oluşturabilmesi için yeteri kadar güçlenmediğini göstermektedir.