GAPS DİYETİ

GAPS diyeti hasarlı,yaralı,ülserli bağırsak duvarını ve epitel dokusunu iyileştirmek için uygulanan bir diyettir. GAPS diyetine genel bakış spesifik karbonhidrat diyetidir. Beslenme planında bağırsakta patojen bakterileri ve mantarları besleyen, nörotoksin üreten yiyecekler ve işlenmiş gıdalar uzaklaştırılır. Probiyotik desteği ve bağırsak florasını destekleyecek gıdalar diyetin vazgeçilmezlerindendir.

Hastalığın temelinde hasarlı bağırsak sebebiyle oluşan sindirilmemiş toksin ve ağır metaller bağırsak duvarından sızıntı oluşturakak başta beyin olmak üzere diğer organların toksinlenmesine sebep olur. Kişide çeşitli fizyolojik ve psikiyatrik  problemler meydana gelir. Yani epileptik,şizofrenik,manik tüm durumların yanında kişide egzama,alerji ve anemi gibi fizyolojik semptomlar gözlenebilir.

GAPS diyeti uygulandığı ilk haftalardan itibaren bu semptomların azalmasına, sızıntılı bağırsak duvarının iyileşmesine yardımcı olmaktadır. Fakat semptomlar ortadan kalksa bile bağırsak florasının iyileşmesi 1 yıldan daha uzun süre almaktadır.

GAPS Diyetinin Aşamaları:

1.GAPS Giriş Diyeti:

İlk amaç hasarlı ve iltihaplı bağırsak epitelinin iyileştirilmesi, bağırsak mukozasına zarar verebilecek her türlü besin tüketiminden uzak durmaktır. Psikolojik ve fizyolojik semptomlar diyein giriş aşamasında ortadan kalkmaya başlar.

Ciddi gıda intöleransı ve alerjisi yaşayan hastaların diyetin giriş aşamasını uzun süre uygulamalarında fayda var.Diyette bir sonraki aşamaya geçmek için kişide ağrının ve ishalin geçmesi beklenmektedir.Hastanın başlangıç semptomları giderildikten sonra Tam Gaps diyetine geçmeleri beklenir.

2.Tam GAPS Diyeti: Bu aşamada diyete giriş tamamlandıktan sonra, GAPS diyetine göre pişirme ve yeme teknikleri doğrultusunda gıdalar hazırlanır. Bu aşamada kişinin hangi gıdalara intölerans gösterdiği gözlenebilir ve bu doğrultuda beslenme planı oluşturulabilir.

3.Tam GAPS Diyetinden Çıkış:  Kişiye göre iyileşme süreci ve hastalık semptomlarının görülme sıklığı değişiklik göstermektedir. Hastalığın şiddetine bağlı olarak kimi hastada iyileşme çabuk gözlenebilirken kimi hastada daha uzun zaman alabilir. Bu sebeple GAPS’in katı diyetine 1,5-2 yıl uymakta fayda var. Diyetteki yasak yiyecekleri beslenmeye ekleyebilmek için hastanın sindiriminin en az 6 ay boyunca normal şekilde işlevini yerine getiriyor olması gerekir. Diyeti tamamladıktan sonra başlanan ilk yiyecekler genelde patates ve glütensiz fermente tahıllar (karabuğday, darı ve quinoa) olmaktadır.

 

GAPS DİYETİNDE MUTLAKA BULUNMASI GEREKEN BESİNLER

1.Et ve Balık

Aminoasitler, vitaminler, besleyici yağlar, çoğu mineral ve diğer besinlerin  günlük alımı önemlidir.

2. Süt ve Süt Ürünleri

GAPS hastaları ve bağırsak sendromu yaşayan kişilerin laktozsuz süt ve ürünlerini tüketmesi gerekir.

Fermantasyon sürecinde bakteriler laktozu besin olarak tükettiği için yoğurt, ekşi krema ve doğal peynirler gibi iyi fermente edilmiş süt ürünlerinde genellikle laktoz bulunmaz. Bu sebeple tüketimi uygundur.

Süt laktoz içeriği sebebiyle GAPS hastalarında sindirlemediğinden kana kazomorfin olarak geçer.Kazomorfin otizm, şizofreni, depresyon gibi hastalıkları olanların idrarında görülmektedir. Yapılan araşırmalar doğrultusunda otizm, şizofreni gibi hastaların süt tüketmemesi hastalığın seyrini olumlu etkilemektedir.

Aynı zamanda GAPS diyeti uygulayan hastaların alerjiye çok uygun yapıları olduğundan süt ve uygun fermente edilmemiş  ürünlerinden kaçınması faydalıdır.

3.Yumurta:

Yumurta sarısı; en gerekli aminoasitleri, çok sayıda vitamini, temel yağ asitlerini, bol çinko, magnezyum ve GAPS hastalarının eksikliğini çektiği çok sayıda başka besinleri de sağlar. Yine sinir sistemi ve fonksiyonları için gerekli B12 vitamininden zengindir.

4.Nişastasız taze sebzeler: Enginar, pancar, kuşkonmaz, brokoli, Brüksel lahanası, lahana, karnabahar, havuç, salatalık, kereviz, yeşil fasulye, kabak, patlıcan, sarım- sak, soğan, karalahana, marul, mantar, maydanoz, taze bezelye, her renk biber, bal kabağı, çalı fasulyesi, ıspanak, domates, turp, şalgam, su teresi; gibi nişastasız sebzelerin tüketimi uygundur.

GAPS hastalarında ishal şikayeti olduğundan sebzelerin kabukları soyulmuş, çekirdekleri çıkarılmış olmalıdır. Ayrıca hastanın ishali tamamen geçene kadar sebzeler bu işlemlerden sonra iyice haşlanarak tüketilmelidir.

5.Bütün meyveler: Hasta ishalse meyve tüketimi uygun değildir. İshal durumu geçmeye başladığında meyveleri haşlayarak, hasta normale döndüğünde ise meyveleri normal şekilde tüketebilir.

6.Kabuklu yemişler ve çekirdekler: Ceviz, badem, Brezilya cevizi, pikan cevizi, fındık, kaju, fıstık, ay çe- kirdeği, kabak çekirdeği ve susam çekirdeği gibi besleyici tohumlar tüketilebilir. Fakat porsiyonuna ve kavrulmamış,tuzlanmamış olmasına dikkat edilmelidir.

7.Fasulye ve baklagiller:  Kuru fasulye, lima fasulyesi (kuru ve taze), mercimek ve kuru bezelye haricindeki tüm baklagiller, GAPS hastaları için aşırı nişastalıdır ve uzak durulması gerekir. Kuru fasulye, mercimek ve bezelyeyi 12 saat suda beklettikten sonra pişirmeden önceki suyundan iyice arındırmak önemlidir. Bu besinler ishal durumu tamamen geçtikten sonra tüketilmelidir.

8.Bal: Doğal olan ve olabildiğince az işlem görmüş bal tüketilebilir.

9.İçecekler: Taze sıkılmış meyve- sebze suları tüketilebilir. Su tüketiliyorsa iyice filtrelenmiş olmasında fayda var. Musluk suları klor içeriğinden dolayı tercih edilmemelidir.

10.Katı ve sıvı yağlar: Kuzu, dana/sığır, kümes hayvanı gibi etin içinde kendiliğinden olan yağlar faydalıdır. Bu yağların bağışıklık sistemini güçlendirici, sinir sistemini koruyucu etkisi vardır. Pişirme aşamasında sıvı yağlar gibi kimyasal yapıları  kolay bozulmadığı için tereyağ gibi hayvansal yağ kullanılarbilir. Soğuk sızma zeytinyağını ise çiğ hali ile tüketmekte fayda var.

 

GAPS HASTASININ KAÇINMASI GEREKEN GIDALAR

1.Tüm tahıllar ve onlardan yapılan ürünler: Amaç glütensiz beslenmek olduğu için buğday ve ürünlerini diyetten çıkarmak yararlı olmaktadır.

2.Tüm nişastalı sebzeler ve onlardan yapılan yemekler: Başlıca patates, Hint yer elması, tatlı patates, yabani havuç, beyaz yer elması, manyok (tapyoka), ararot, gulgas kökü gibi nişastalı sebzeler de diyette yer almaz.

3.Şeker ve şeker içeren her şey: Kansere de sebep olduğu bilinen şeker GAPS hastalarında bağışıklık sistemini olumsuz etkiler.

4.Nişastalı bakliyatlar: Soya fasulyesi, maş fasulyesi, nohut, fasulye filizi, bakla diyet süresince beslenme programında yer almaz.

5.Laktoz ve laktoz içeren ürünler: Laktoz içeren süt, işlenmiş yoğurt, ayran, ekşi krema bu beslenmede yer almaz.

6.İşlenmiş Gıdalar: Hazır ve işlenmiş gıdalarda şeker ve un bol miktarda bulunmaktadır. Glüten, renklendirici ve koruyucu bir çok madde de içerdikleri için uzak durulmasında fayda vardır.

 

GAPS DİYETİ ÖRNEK MENÜ

SABAH:    Kişisel tercihe göre pişirilmiş yumurta,

Limonlu açık çay, zencefil çayı veya nane çayı.

Fırında pişirilmiş ev yapımı (glütensiz)  çörek veya ekmek.

ÖĞLE/AKŞAM

Ev yapımı çorba veya ekşi krema ve etle/balıkla yapılmış güveç.

İçecek olarak bir bardak ev yapımı ılık et-kemik suyu

Ev yapımı yoğurt

Sebze ve probiyotik gıdalarla yapılmış herhangi bir et/balık yemeği.

ARALAR

Meyve, kabuklu yemiş (kavrulmamış,tuzsuz)

Ev yapımı yoğurt, kefir