Diyet; kilo kontrolünü sağlamak, beden ölçülerini iyileştirmek, sağlıklı yeme alışkanlığı kazanmak amacıyla yapılmakla birlikte fiziksel, psikolojik, fizyolojik yönden pek çok yarar sağlamaktadır. Doğru yapılan diyetle birçok sağlık sorunu, kalitesiz yaşam standartları, düşük bağışıklık, beden imajı bozukluğu gibi birçok problemin düzeltilmesi mümkündür. Diyetin bu kadar iyi etkisinin olmasına, bilinmesine rağmen neden hala diyetler başarısızlıkla sonuçlanmaktır?

 

Sağlıklı Yeme Alışkanlığı

Yemek yemek bir ihtiyaçtır; ancak sağlıklı yeme davranışı ise alışkanlıktır. Bir alışkanlık; ancak var olan sorunun çözümüyse o alışkanlık kazanılabilir. Sağlıklı yeme alışkanlığı kazanmak için uzun bir zaman boyunca sağlıklı yeme davranışını tekrarlamak gerekmektedir. Böylece pekişerek bu alışkanlık kazanılmış olacaktır. Ancak var olan bir alışkanlığı değiştirmek oldukça zordur. Bu da yapılan diyetin başarısız olmasına sebep olabilir. Sağlıklı yeme alışkanlığı edinilememesinin; psikolojik ve çevresel sebepleri vardır.

 

Bu sebepler şunlardır:

 

Psikolojik Sebepler

 

• Yoksunluk, Değişimin Getirdiği Stres ve Endişe

Mevcut alışkanlığın artık uygulanamamasından ziyade sağlıklı yeme alışkanlığını kazanmak için verilen mücadeleye ve değişime tepki verilmektedir. Stres ve endişe hissedilmekte ve adapte olunmaya başlanan sağlıklı yeme davranışını devamını sağlamada zorluk yaratmaktadır. Eğer bu durum devam ederse yoksunluk görülebilmektedir. Bu da besinlerle sağlıksız ilişki kurulmasına yol açmakta; besinler düşman olmakta ve yeme davranışı tatmin etmemektedir.

 

• Patlama Anı!

Yüksek miktarlarda kilo alındığında; yüksek kilolu ve obez bireylerin çoğu kontrolsüz ve aşırı kısıtlama içeren kilo verme diyetlerine başlamaktadırlar. Bu diyetler kısa vadede etkinlik göstermekte ve önemli ölçüde kilo kaybı sağlamaktadır. Ancak aşırı kısıtlama sonrası vücut tepki gösterip aşırı yeme davranışıyla sonuçlanır. Psikologların “what the hell etkisi” olarak adlandırdığı bu süreç kilo verme girişlerini baltalamaktadır. Kontrolsüz diyet, sağlıksız yeme davranışlarına; öğün atlama, aç kalma, aşırı yeme, aşırı egzersiz yapma, yanlış ilaç kullanımına sebep olmaktadır. Bireylerin çoğu sağlıklı bir yeme alışkanlığı kazanmadığından verdikleri kiloları 3-5 sene içinde geri almaktadırlar. Bu sebeple diyet kontrollü bir şekilde yapılmalı ve beslenme ve diyet konusunun uzmanı olan diyetisyenden destek alınmalıdır.

 

• Diyetin Amacını Unutmak

Diyete başlamadan önce amaç ve hedef belirlenmelidir. Yaşam kalitesini arttırmak, hayal edilen beden ölçülerine sahip olmak gibi amaçlar ile ulaşılmak istenen kilo belirlenmelidir. Eğer amaç unutulursa diyet yapmak ve sağlıklı yeme alışkanlığı kazanmak için bir motivasyon kalmayacaktır. Diyet bir yük olarak görülmekte; kilo vermek mecburiyete, işkenceye dönüşmektedir.

 

Çevresel Faktörler

 

Diyetin gidişatını etkileyen faktörlerden birisi de çevredir. Sosyal çevre ve kitle iletişim araçları çevresel faktörlerin başta gelmektedir.

 

•  Sosyal Çevre

Tek başına yapılan bir öğün ile sosyal çevreyle geçirilen miktar ve besin içeriği bakımından oldukça farklılık göstermektedir. Bunun sebebi insanların çevreye uyum sağlamaya çalışması ve bu uyumu ödüllendirici bulmasıdır. Kişi, uyguladığı diyet planına sadık kalırsa toplumdan dışlanacağı korkusu oluşmakta ve aynı zamanda sosyal çevresi tarafından da yemek yerken arkadaşlarını yalnız bıraktığı düşüncesi bireyde baskı hissettirebilir. Bu sebeple sosyal çevrenin diyet ve kilo üzerine düşünceleri bireyin diyetini etkilemekte, olumsuz yorumlar diyeti başarısızlığa götürmektedir.

 

• Kitle İletişim Araçları

Kitle iletişim araçları tarafından yayımlanan yemek reklamları bireyde iştah artışı ve yemek yemeye yatkınlık oluşturmaktadır. Kaynağı belirsiz ve  yanlış beslenme bilgileri; bireyin yapığı diyetin amacını zedelemekte ve diyetini başarısızlığa sürüklemektedir.

Genel olarak diyetin başarısız olmasının sebepleri; psikolojik ve çevresel faktörlere dayanmaktadır. Bu faktörlerin üstesinden gelmek ve diyet sürecini iyi yönetmek hem bireyin kendine olan güvenini kazanması için hem de sağlıklı ve zinde bir yaşam standartlarına sahip olması için önemlidir. Bu süreci en doğru şekilde yönetmek ve sağlıklı yeme alışkanlığı kazanmak için diyetisyenden destek almak en etkili yöntem olacaktır.