Diyabette Kaçınılması Gereken 11 Besin

Diyabet, dünya genelinde çocuklar ve yetişkinler arasında epidemik oranlara ulaşan kronik bir hastalıktır. Kontrol altına alınmazsa; böbrek hastalıkları, kalp hastalıkları, körlük ve diğer komplikasyonlara neden olmaktadır.

Prediyabetlilerde de aynı durum söz konusudur. Burada önemli sorun, yanlış besinler tüketerek kan şekerini ve insülin seviyesini arttırmak ve inflamasyon gelişimine neden olmaktır. Bu durumda hastalık gelişme riski artmaktadır.

 

Karbonhidrat tüketimi diyabetli bireylerde neden önemlidir?

Karbonhidrat, protein ve yağlar vücudumuza enerji sağlamada önemli makrobesin öğeleridir. Bu üç besin öğesinden karbonhidratların kan şekerine etkisi daha fazladır. Nedeni; şeker ya da glikoz olarak parçalanarak kan dolaşımına katılmalarıdır.

Karbonhidratlar; nişasta, şeker ve lif içermektedir. Ancak lif, nişasta ve şekerden farklı olarak sindirilmektedir. Bu da kan şekerini aniden yükseltmemektedir.

Bir gıdadan total lifi çıkartarak ‘net’ karbonhidrat miktarına ulaşılmaktadır. Örneğin; 1 porsiyon sebze yemeği 10 gram karbonhidrat, 4 gram lif içeriyorsa burada lif miktarı çıkartılmakta ve totalde 6 gram karbonhidrat içeriyor şeklinde hesap yapılmaktadır.

Diyabetli bireyler bir anda fazla karbonhidrat tükettiklerinde kan şekeri seviyeleri ani olarak yükselmektedir. Kan şekeri yüksek olan kanın vücutta sürekli olarak dolanması ile çeşitli organlar olumsuz etkilenmektedir. Örneğin; kalp rahatsızlıkları, gözlerde sorunlar, böbrek hasarı ve diğer dokularda sorunlar görülebilmektedir. Düşük karbonhidrat alımını sürdürmek bu komplikasyonların gelişme riskini önemli derecede azaltmaktadır.

Tüm bu nedenlerden dolayı diyabetli bireylerin aşağıda bahsedilen 11 besinden kaçınması gerekmektedir.

 

1.Şekerli İçecekler

Diyabetli bireyler için şekerli içecekler en kötü içecek seçeneğidir. Mesela, 12 ons yani yaklaşık 354 ml lik şekerli bir soda 38 gram karbonhidrat içermektedir. Aynı şekilde soğuk çaylarda ve limonatalarda 36 gram karbonhidrat bulunmaktadır. Ek olarak, içerdikleri bu şeker fruktoz kaynaklıdır ve fruktozun fazla tüketimi insülin direnci ve diyabet ile kuvvetli olarak ilişkilendirilmektedir. Şekerli içeceklerin sıklıkla tüketilmesi yapılan araştırmalara göre karaciğer yağlanması gibi diyabet komplikasyonları ile ilişkili bulunmuştur. Ayrıca bu içecekleri sık tüketmek yüksek fruktoz içeriği nedeniyle göbek bölgesi yağlanmasını ve trigliserid düzeyini arttırmaktadır.

Kilolu ve obez bireylerde yapılan çalışmaya göre; şekerli içecek tüketimi göbek bölgesi yağlanması, insülin direncinin artması ve metabolizma hızının düşmesi ile ilişkili bulunmuştur.

 

2.Trans Yağlar

Endüstriyel trans yağlar son derece sağlıksızdır. Bu yağlar daha kararlı hale getirilmek için doymamış yağ asitlerinin hidrojen ile doyurulması sonucunda elde eldilmektedir.

Trans yağlar; margarinler, sürülebilir fıstık ezmesi, kremalar ve dondurulmuş yiyeceklerde bulunmaktadır. Ayrıca gıda üreticileri raf ömrünü uzatmak amacıyla kekler, bisküviler ve diğer unlu mamüllere trans yağ eklemektedirler.

Trans yağlar diyebeti direkt olarak etkilemezler. Göbek bölgesinde yağlanma, HDL(iyi) kolesterolü düşürme, insülin direncini arttırma gibi etkileri ile diyabette zararlı bulunmaktadır. Özellikle kalp hastalıkları riskini arttırdığı için trans yağlar diyabetli bireylerde önerilmemektedir.

Son yıllarda, trans yağların kullanımının yasadışı sayılması ile ilgili düzenlemeler yapılmakta hatta 2015 yılında FDA, ABD ‘deki tüm marketlerden trans yağ içeren ürünlerin çıkarılmasının 3 yılda tamamlanması gerektiği duyurusunu yapmıştır.

 

3.Beyaz Ekmek, Makarna ve Pilav

Bu besinler yüksek karbonhidrat içermektedir. Yapılan araştırmalara göre ekmek, rafine şeker içeren işlenmiş ürünler, makarna ve özellikle pirinç ürünlerinin kan glukoz seviyesini yükselttiği ve diyabetliler tarafından tüketilmemesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Bir başka araştırmaya göre ise, bu besinler gibi yüksek karbonhidrat içeren bir öğün tüketmenin tip 2 diyabetli bireylerde mental bozukluklara yol açtığı saptanmıştır. Bu besinlerde lif miktarı az olduğu için kan glukozunu birden yükseltme özelliğine sahiptirler.

Bir başka çalışmada, beyaz ekmeğin içeriğinin değiştirilerek lif ile zenginleştirilip karşılaşma yapılmış ve kan glukozunun daha yavaş yükseldiği saptanmıştır.

 

4.Meyve Aromalı Yoğurt

Yoğurt, diyabetli bireyler için çok iyi bir seçenektir ancak meyveli ya da meyve aromalı yoğurtlar için böyle bir durum söz konusu değildir. Tatlandırılmış yoğurtlar az yağlı ya da yağsız sütten yapılır ve karbonhidrat ve şeker ile doludurlar. İncelendiğinde, 1 kutu (yaklaşık 245 gram) meyveli yoğurt 47 gram şeker içermekte ve yaklaşık olarak kalorinin %81’i şekerden sağlanmaktadır.

Birçok kişi dondurulmuş meyveli yoğurttan yapılan dondurmaları sağlıklı bulmaktadır ancak aslında onlarda da normal dondurma kadar şeker bulunmaktadır.

Meyveli yoğurtlar yerine tam yağlı sütten yapılmış sade ya da probiyotik yoğurtlar tercih etmek hem bağırsak sağlığını korumaya hem de kan şekeri kontrolünü sağlamaya yardımcı olmaktadır.

 

5.Tatlandırılmış Kahvaltılık Gevrekler

Kahvaltılık gevreklerin çok tahıl içeren etiketlerinin olmasına rağmen içindekiler bölümü incelendiğinde fazlaca şeker içerdikleri görülmektedir. Ek olarak protein oranları da çok düşüktür. Tüm bu özellikler ile diyabetli bireylerde kan şekerini dengede tutmak için doğru bir seçenek olarak görülmemektedirler.

Örneğin; bir fincan kadar (yaklaşık 55 gram) kahvaltılık gevrek 30 gram sindirilebilir karbonhidrat ve bir porsiyonu sadece 7 gram protein içermektedir.

Sonuç olarak; kan şekerini dengelemek için tahıl gevreği içeren bir kahvaltı yerine düşük karbonhidratlı yüksek proteinli bir kahvaltı tercih etmek daha sağlıklı görülmektedir.

 

6.Aromalı Kahveler

Kahve, şeker hastalığı riskini azaltmak gibi birçok sağlığa faydası kanıtlanmış bir içecektir. Ancak aromalı kahvelerde bu durum farklıdır. Çünkü içerisinde bolca şeker bulunmaktadır. Bu da kan şekeri seviyesini aniden yükseltmektedir.

Örneğin; starbuck’tan alınan yaklaşık 450 ml lik karamel frappuccino, 67 gram karbonhidrat içermektedir. Bu nedenle kan şekerini kontrol altında tutmak için espresso ya da sade kahve önerilmektedir.

 

7.Bal, Agave ve Akçaağaç Şurubu

Diyabetli bireyler genellikle şeker içeren besinlerden uzak durmaktadırlar.  Ancak şekerin gizli kaynakları olan besinlerden de uzak durmaları gerekmektedir. Bu gizli kaynaklar, bal, agave şurubu, akçaağaç şurubudur.

Bu popüler tatlandırıcıların 1 çorba kaşığındaki  karbonhidrat içeriklerine bakıldığında;

Beyaz şeker: 12,6 gram

Agave nektarı: 16 gram

Bal: 17 gram

Akçaağaç şurubu: 13 gram olarak görülmüştür. Tüm bu nedenlerden dolayı en iyi yöntem olarak bu tatlandırıcılar yerine düşük karbonhidrat içeren tatlandırıcıların kullanılması uygun görülmektedir.

 

8.Kuru Meyveler

Meyveler, vitamin ve mineral içerikleri, iyi oranda C vitamini ve Potasyum içerikleri yönüyle iyi besin olarak görülmektedirler. Ancak kuru meyveler içerdikleri su miktarını kaybettikleri için besin öğeleri konsantrasyonları artmıştır. Dolayısıyla içerdikleri şeker konsantrasyonları da artmıştır.

Örneğin; 1 kupa üzüm 27 gram karbonhidrat ve 1 gram lif içermektedir. 1 kupa kuru üzüm ise 115 gram karbonhidrat ve 5 gram lif içermektedir. Diğer meyve türlerinde de bu şekilde karşılaştırma yağıldığında karbonhidrat oranlarının daha yüksek olduğu bulunmuştur.

Sonuç olarak; meyveler kurutulduklarında konsantrasyonları artar ve yaklaşık 3 kata kadar daha fazla karbonhidrat içerirler. bu nedenle diyabetli bireylerin şeker oranları düşük taze meyveleri tercih etmeleri gerekmektedir.

 

9.Paketli Atıştırmalıklar

Krakerler ve diğer paketli besinler uygun atıştırmalık olarak görülmemektedir. Bunlar rafine un ile üretildikleri ve az miktarda besin öğesi sağladıkları için sağlıklı bulunmamakta ve kan şekerini hızla yükseltmektedirler.

Örneğin; 1 porsiyon yani yaklaşık 28 gramlık popüler krakerlere bakıldığında;

Tuzlu kraker: 1 gram lif, 21 gram karbonhidrat

Susamlı kraker: 1 gram lif, 22 gram karbonhidrat

Mısır unlu krakerler: 1 gram lif, 21 gram karbonhidrat içerdikleri saptanmıştır.

Yapılan başka bir araştırmaya göre paketli ürünlerin etiketlenmelerinde yanlışlıklar saptanmış ve %7.7 oranında sapmalar olabileceği belirlenmiştir. Bu durum da göz önünde alındığında paketli atıştırmalıkların karbonhidrat içerikleri etikette belirtildiğinden daha yüksek olabilmektedir.

Sonuç olarak; paketli ürünler,  rafine un ve katkı maddeleri ile işlendikleri için kan glukoz düzeyine olumsuz etki etmekte ve diyabetli bireyler tarafından tercih edilmemesi gerekmektedir.

 

10.Meyve Suları

Meyve suları aslında sağlıklı içecek alternatifleridir. Ancak kan şekerine etkileri göz önüne alınırsa, diğer şekerli içecekler gibi görülmekte ve diyabetlilerin tercih etmemesi gerekmektedir. Bu durum %100 şekersiz meyve suları ve şeker eklenmiş meyve suları için de geçerlidir.

Örneğin; 250 ml %100 elma suyu ve şekerli soda karşılaştırılmış ve ikisinde de 24 gram şeker saptanmıştır. 1 bardak üzüm suyu incelendiğinde ise 32 gram şeker saptanmıştır.

Tüm bunlar göz önüne alındığında diyabetli bireyler için,  meyve suları ve şekerli içecekler yerine birkaç dilim limon ile tatlandırılmış sade soda ya da su en iyi alternatif içecek olarak gösterilmektedir.

 

11.Patates Kızartması-Cipsi

Patates kızartması, özellikle diyabet hastalarının sakınması gereken bir yiyecektir. Patates zaten yüksek karbonhidrat içeren bir besindir. Kabuklu bir patates ortalama 37 gram karbonhidrat ve 4 gram lif içermektedir. Bir de kabukları soyulup kızartıldığı düşünülecek olursa, kan şekerini yükseltmekten fazlasını yapmaktadırlar.

Kızarmış besinleri fazla miktarda tüketmek vücutta inflamasyonu ve kronik hastalık riskini arttırmaktadır. Yapılan birçok araştırmada patates kızartması ve kızarmış besin tüketimi sıklığının kanser ve kalp hastalıklarında artışa sebep olduğu belirtilmiştir.

Sonuç olarak; patates, karbonhidrat içeriği yüksek bir besindir. Patates kızartması ise sağlıksız yağlar ile yapılmakta olup kalp ve kanser riski taşımaktadır. Diyabetli bireylerin bu sebepler ile patates kızartması tüketmemesi gerekmektedir.

 

Özetle;  şeker hastalığında bazı besinleri seçerek yemek gerekmektedir.

Ana hedef: sağlıksız yağlar, rafine karbonhidratlar, işlenmiş paketli gıdalar, basit şeker içeren paketli ürünler ve sıvı şekerlerden uzak durmak gerekmektedir.

Kan şekeri düzeyini bir anda yükseltip düşüren ve insülin direnci geliştiren besinlerden uzak durmak sağlıklı kalmanızı ve diyabetin komplikasyonlarından etkilenmemenizi sağlamaktadır.

Bir yorum Yaz