AİP diyeti zayıflamak için değil otoimmün hastalıklarda uygulanan bir beslenme şeklidir. Otoimmün hastalık ise, bağışıklık sisteminin vücudun kendisine ait proteinleri yabancı bir istilacıya (bakteri, virüs veya parazit gibi) benzetmesi ve kendi kendine saldırmasından kaynaklanır. Otoimmüniteye genetik yatkınlık, otoimmün hastalık geliştirme riskinin yaklaşık üçte birini oluşturur. Riskin diğer üçte ikisi, çevresel faktörlerden kaynaklanmaktadır: diyet, yaşam tarzı, enfeksiyon, hormon, kilo vb. faktörlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Yaşam tarzı değişikliği, düzenli uyku ve stresi azaltmak genetik yatkınlık olsa bile koruyucu olabilir. AİP diyeti ile de rahatsız edici semptomlar ile iltihabı azaltmak ve bağırsak disfonksiyonunu iyileştirerek altta yatan dengesizlikleri iyileştirebilmek amaçlanır.
Kimler Risk Grubundadır?
- Yapılan bir araştırmaya göre 65 altındaki kadınlarda otoimmünitenin en önemli on ölüm nedeninden biri olduğu belirtilmiştir,
- Zayıf işleyen bir sindirim sistemine sahip olan kişiler,
- Otoimmüniteye genetik yatkınlığı olanlar,
- Bağışıklık sistemi düzgün işlemeyen kişiler,
- Yağı yüksek, şekeri yüksek, yüksek oranda işlenmiş ve ısıl işlem görmüş gıdalarla beslenen kişilerde bu kategorideki birçok gıdanın bağışıklık tepkisi oluşturmasıyla bağırsaklarda zararlı bakterilerin ve mikropların artmasına neden olarak otoimmüniteye ve inflamasyona (iltihap) neden olduğu düşünülmektedir,
- Bağırsak mikrobiyatasında olumsuz yönde bozulma olan kişilerde bunların lokal ve sistemik etkileri sonucu gelişebilir.
AİP Diyetinde Yasaklı Besinler Nelerdir?
Diyetten çıkarılacak gıdalar:
Tahıllar:
Buğday, arpa, mısır, çavdar, yulaf, pirinç, kızıl buğday, irmik, bulgur…
Tahıl benzeri tohumlar:
Amarant, karabuğday, çia tohumu, kinoa…
Süt ürünleri:
süt, yoğurt, peynir türleri, kefir, tereyağ, sadeyağ , sütten elde edilen takviye protein tozları, whey, peynir altı suyu, sütten elde edilen kremalar, kaymak vb.
Baklagiller:
Nohut, mercimek türleri, fasulye türleri (kuru fasulye, barbunya fasulyesi, adzuki fasulyesi, börülce, yeşil fasulye vb.), bakla, bezelye, soya fasulyesi (diğer soya ürünleri, soya lesitini), yer fıstığı vb.
Yumurta:
Tavuk, bıldırcın vb. bütün yumurta türleri
Bazı sebzeler:
Domates, bütün biber türleri, patlıcan, patates, goji beri
İşlenmiş bitkisel yağlar:
Kanola yağı, mısırözü yağı, ayçiçek yağı, kolza tohumu yağı, pamuk çekirdeği yağı, soya fasulyesi yağı, palm çekirdeği yağı, yer fıstığı yağı v.b.
Kuruyemişler:
Badem, ceviz, fındık, kaju, fıstık, pekan cevizi, çam fıstığı, Brezilya cevizi, makademya fındığı vb. ile bunlardan elde edilen her türlü un, ezme, yağ vb. ürünler.
Tohumlar/Çekirdekler:
Keten tohumu, susam, kabak çekirdeği, ayçekirdeği, kenevir tohumu, haşhaş, kahve, kakao (çikolata) vb. ile bunlardan elde edilen her türlü un, ezme, yağ vb. ürünler. Tohumlardan elde edilen anason, çörekotu, kereviz tohumu, kişniş, kimyon, dereotu tohumu, rezene tohumu, çemenotu, hardal, muskat gibi baharatlar.
İşlenmiş Şeker ve Tatlandırıcılar:
Agave, agave nektarı, arpa maltı, arpa maltı şurubu, esmer pirinç şurubu, esmer şeker, şeker kamışı kristalleri, işlenmiş şeker kamışı şekeri, karamel, mısır tatlandırıcısı, mısır şurubu, mısır şurubu parçacıkları, kristalize fruktoz, dehidrate şeker kamışı suyu, dekstrin, dekstroz, diastatik malt, buharlaştırılmış şeker kamışı suyu, fruktoz, meyve suyu, meyve suyu konsantresi, galaktoz, glukoz, glukoz parçacıkları, yüksek fruktozlu mısır şurubu, invert şeker, inulin, laktoz, malt şurubu, maltodekstrin, maltoz, sukroz (sakkaroz).
Diğer işlenmiş gıda içerikleri:
Akrilamidler, yapay gıda boyaları, doğal ve yapay aromalar,otolize protein, bromine bitkisel yağlar, emülsifiye edici ajanlar (selüloz gamı, guar gam, lesitin, xanthan gam), hidrolize bitkisel proteinler, monosodyum glutamat, nitratlar veya nitritler (doğal olarak oluşanları dışında), olestra, fosforik asit, propilen glikol, dokulu bitkisel protein, trans yağlar,maya ekstraktı, bilmediğiniz bir kimyasal isme sahip olan her türlü içerik.
Tatlandırıcılar:
Asesülfam potasyum (asesülfam K), aspartam, eritritol, mannitol, neotam, sakarin, sorbitol, stevia, sukraloz, xylitol(ksilitol)
AİP Diyetinde Olması Gereken Besinler
Sakatat: ciğer, yürek, böbrek, dalak, dil vb., kemik suyu. Haftada 5 veya daha fazla öğün tüketmeye çalışılmalı.
Balık ve diğer deniz canlıları: Avlanmış olanların tercih edilmesinde fayda var ama çiftlik ürünleri de olabilir. Haftada 3 veya daha fazla öğün yemeye çalışılmalıdır.
Kaliteli kırmızı ve beyaz etler: Dana, kuzu, koyun, tavuk, hindi, av hayvanları vb. serbest dolaşan, doğal yemle beslenen hayvanlar tercih edilmeli. Tavuk, hindi ve benzerleri yüksek omega6 içeriğinden dolayı nispeten az tüketilmeli.
Her renk sebze: Günde 8-14 porsiyon yemeniz çok önemli. Tabağınızda her öğün bir miktar renkli sebze, bir miktar sülfürden zengin sebze, bir miktar da yeşil sebze bulundurmaya çalışın. Yediğiniz sebzeleri mümkün olduğunca çeşitlendirilebilir.
Yeşil sebzeler: Roka, karalahana, ıspanak, tere, kıvırcık, pancar yaprağı, pazı, havuç yaprağı, kale, karahindiba vb.
- Sülfür içeren sebzeler: Roka, brokoli, lahana, karnabahar, karalahana, kale, yer lahanası, turp, kırmızı hindiba, hardal otu, soğan, sarımsak, pırasa, yeşil soğan vb.
- Renkli sebzeler ve diğerleri: Havuç, pancar, balkabağı, tatlı patates, enginar, kereviz, kuşkonmaz, limon, misket limonu, kabak, şalgam
- Baharatlar ve otlar: Kekik, biberiye, nane, fesleğen, defne yaprağı, melisa, kişniş, karanfil,lavanta, muskat, tarçın, zerdeçal, zencefil, adaçayı, safran, (çok tükettiğimiz karabiberden başlangıçta bir süre uzak durulabileceği bildirilmektedir.)
Bazı yağlar: Kaliteli hayvansal yağlar, avokado, zeytin, zeytinyağı, hindistan cevizi yağı, palm yağı
Meyveler: Düşük fruktozlu yaban mersini, frambuaz, çilek gibi meyveler diyete zengin bir katkısı olacaktır.
Probiyotikler/fermente gıdalar: Turşu, kombuça, su kefiri, hindistan cevizi yoğurdu, hindistan cevizi kefiri
Vücudunuzda allerji oluşturan besinler ayrı olarak değerlendirilip beslenme listesinden çıkarılmalıdır. Bu diyet uzman kontrolünde yapılmalıdır.